Giờ chỉ có đám ma là tôi không hát

* Về nước biểu diễn sau thời gian xa xứ, nghệ sĩ Linh Tâm cảm thấy sự đón nhận của khán giả như thế nào?

– Nghệ sĩ Linh Tâm: Tất nhiên điều nghệ sĩ cần nhất là sự tương tác trực tiếp từ khán giả, nhưng tôi thường không có điều kiện đó, cứ quay video thì làm sao biết được cảm giác mình hát mà bà con ngồi coi, khóc cười với mình. Đó là cảm giác tuyệt vời nhất của người nghệ sĩ. Tôi hạnh phúc khi được hát trực tiếp cho khán giả, cảm giác sướng lắm, vì nếu chỉ hát thu tiếng rồi làm video trên YouTube thì không mang lại được trải nghiệm như vậy.

* Nhiều khán giả từng trách móc nghệ sĩ Linh Tâm tại sao lại qua Mỹ mà không ở lại để phục vụ khán giả trong nước. Ông nghĩ gì về điều này?

– Nói thật, hồi xưa bà con ở Mỹ thiếu thốn cải lương lắm. Mỗi lần tôi đi Mỹ khó khăn vô cùng, qua đó bà con “cưng” tôi lắm. Vậy nên quan niệm của tôi lúc đó là vừa muốn sang Mỹ hát, vừa muốn biểu diễn ở cả Việt Nam. Khi mình quen thì có nhiều con đường để lựa chọn thoải mái, có nhiều người muốn sang Mỹ hát mà không được. Cảm giác đầu tiên của tôi đơn giản là vậy thôi. Ở đâu có người Việt thì mình đến phục vụ. Ví dụ Việt Nam bắt đầu mùa mưa thì tôi sang Mỹ hát, bên đó trở lạnh thì tôi lại về nước hát. Nhờ vậy mà tôi có nhiều đối tượng khán giả để biểu diễn cho họ.

* Ông cảm nhận giọng hát của mình bây giờ so với thời trẻ có thay đổi hay bị ảnh hưởng không?

– Đó là điều chắc chắn, ngay cả Minh Vương, Thanh Tuấn cũng vậy. Hồi xưa nghe họ hát tôi cứ nghĩ làm sao có người ca hay hơn họ. Nhưng cuối cùng người ca hay hơn lại là chính họ ở quá khứ. Sau khi già đi giọng hát họ bị ảnh hưởng, không hay bằng chất giọng ngày xưa. Tôi cũng vậy, 20 năm trước, thời điểm còn những đoàn hát ở tỉnh lên đây hát, có ngày tôi hát ba suất sáng, trưa, tối. Lúc đó phải nói tôi tràn đầy sinh lực, hát rất thoải mái.

Qua Mỹ mình có thiệt thòi là xung quanh toàn người Mỹ thôi, gia đình cũng là người Mỹ, tôi hát nghêu ngao trong nhà sẽ bị kỳ. Tôi tự ái, làm thinh hoài khiến giọng của mình không còn bằng hồi ở Việt Nam. Từ ngày về nước tới giờ cũng được 2 tháng, tôi nhận show liên tục, hát cũng được 3 – 4 tuần. Hát không phải vì vấn đề kinh tế mà là được hát, như được tập thể dục. Giống như bóng đá, cầu thủ mỗi ngày phải tập dợt thì nghệ sĩ cũng vậy. Hồi đó có khi tôi và Vũ Linh thu âm mỗi ngày, ví dụ một tháng không có tuồng thì khi bắt đầu trở lại sẽ thấy ngượng, huống chi bây giờ không có điều kiện như vậy, lĩnh vực nào cũng cần văn ôn võ luyện hết.

* Nhận hát những show hội chợ, lô tô ở vùng sâu vùng xa như vậy, ông có sợ người ta nghĩ mình hết thời?

– Không, tôi không sợ. Vừa rồi, tôi đi hát show lô tô ở Gò Công Tây, bà con rất nhiệt tình, họ đến chờ tôi hát xong mới về. Họ xin nắm tay, chụp ảnh… khiến tôi cảm thấy mình có tội. Vì ông Tổ cho tôi cái nghề, cho giọng hát và cả tình cảm của khán giả nhưng tôi không “xài” hết, bị hà tiện. Bây giờ xem như tôi “xài” dần những đặc ân đó, chỉ có đám ma là tôi không hát thôi (cười).

Sang Mỹ vắng Vũ Linh thì tôi làm ‘trùm’

* Đi hát nhiều như vậy, sức khỏe của ông có đảm bảo không?

– Tôi thấy cũng tùy lúc, hồi xưa đề kháng tốt hơn, cơ thể tôi ít bệnh hơn chút. Bây giờ ví dụ đi Hà Nội hát, thời tiết rất lạnh, vừa bước về Sài Gòn lại nóng là tôi bắt đầu nghẹt mũi. Cơ thể cũng có những cái không còn linh động giống ngày trước. Nói chung đó là định luật tạo hóa, phải chấp nhận thôi.

* Thời hoàng kim, nghệ sĩ Linh Tâm chủ yếu diễn vai chính. Sau này ông lại diễn vai nhỏ hoặc tuồng ngắn, việc đó có dễ dàng chấp nhận không?

– Khi ngắt tuồng thành những đoạn nhỏ như vậy, đó thường là những trích đoạn hay nhất. Trong một vở hoàn chỉnh phải có vai chính, vai phụ, vai lão… vô hình nó sẽ tạo ra từng cấp A1, A2, A3 trong đó, mình có chấp nhận hát A3, A4 hay không đó là điều quan trọng. Hồi đó, khi tôi đang đương thời, bạn diễn của tôi thường ngán, sợ những vai ác. Nhưng chính những vai đó lại có đất diễn, tôi thích hát để thử sức mình, có nơi để thử thách khả năng của mình ở nhiều lĩnh vực, khiến khán giả có thể buồn, khóc, thậm chí là chửi mình.

* Nhiều nghệ sĩ rất ngại bị khán giả chửi, ông lại không ngại điều đó sao?

– Tôi không ngại. Thậm chí có người nói sau khi tôi đi Mỹ rồi, Vũ Linh như thiếu đi một người cộng sự đóng vai thật ác để khán giả thương vai hiền. Tôi không biết đó có phải sự thật hay không, nhưng nghe được tôi rất vui. Vì ít nhiều tôi cũng có một dấu ấn trong lòng khán giả. Trong một vở hát sẽ có nhân vật được thương nhất và ghét nhất, đó là những nhân vật mà khán giả nhớ đến nhiều, tôi nằm ở khoảng thời bị ghét nhất, đi đâu người ta cũng biết tôi. Bây giờ về đây, tôi cố gắng đi hát, tiếp cận khán giả bằng mọi cách. Tôi sẵn sàng đi hát từ thiện, hát lô tô chứ không nhất thiết phải diễn trên sân khấu lớn.

* Vậy ông có cảm giác thiếu hụt khi không đứng chung sân khấu với nghệ sĩ Vũ Linh không?

– Chắc chắn rồi, nhưng được cái qua Mỹ tôi thành “trùm” (cười). Bản thân tôi trước đây chuyên trị những vai ác, tôi cũng hát rất nhiều vai thường như trong Bài ca tìm mẹ, Thúy Kiều Từ Hải… Nhưng tôi lại thích sự mạo hiểm trong nghề của mình, ai cũng mời Kim Tử Long, Vũ Linh làm kép chính, vậy thì chỉ có vai ác mới có thể giúp tôi trở nên nổi bật, vì một tuồng không thể có hai kép chính.

Không nhận đệ tử nhưng sẵn sàng chỉ bảo

* Nhiều nghệ sĩ đều thực hiện liveshow kỷ niệm chặng đường đi hát. Với nghệ sĩ Linh Tâm thì sao?

– Tôi dự định làm mấy lần nhưng không có duyên. Trong nhóm nghệ sĩ có tên tuổi thì tôi và Vũ Linh là những người chỉ hát cho người ta chứ chưa có liveshow. Có lần tôi định tổ chức, mời nghệ sĩ hết rồi nhưng lại bị kẹt rạp, kẹt nghệ sĩ, khiến tôi cũng tự ái. Tôi suy nghĩ tại sao người ta mời mình dễ quá, đến lúc mình mời lại thì người này bận, người kia bận. Thấy cũng xốn xang trong lòng, mà thôi kệ, người ta kêu mình thì mình hát chứ tổ chức làm gì.

Bây giờ để một mình tôi đứng ra tổ chức thì hơi căng, không sợ vấn đề tiền bạc mà sợ tình cảm. Nhiều khi cái giá của anh em như vậy, tôi là bạn bè thì lại khác. Tôi muốn làm thì phải thật hoàn chỉnh, tốn rất nhiều công sức, tập dợt. Không giống hồi xưa, tôi hát một tuồng cũng trong vài tháng hoặc một năm mới bỏ vở đó, bây giờ chỉ hát một đêm rồi thôi, cũng hơi đau nhưng thôi vậy. Đó là lý do tôi không thể đứng ra tổ chức một show lớn được, không thể nào năn nỉ bạn bè, sợ mất lòng nhau cũng kỳ. Giận thì tôi không giận nhưng tôi buồn, chuyện gì đã qua thì cho qua.

* Một đời nghệ sĩ Linh Tâm theo nghiệp cải lương, nhưng con cái lại không nối nghiệp cha. Có bao giờ ông cảm thấy tiếc nuối vì không có người để mình truyền nghề?

– Bây giờ con trai Linh Tý của tôi làm diễn viên truyền hình, con gái Thu Tâm làm kinh doanh, tôi không truyền nghề cho các con được. Nhưng tôi có “bệnh” nói nhiều, đi diễn chung nhiều khi thấy đàn em còn thiếu sót thì tôi tế nhị gọi ra ngoài góp ý. Tôi không nhận ai làm đệ tử nhưng sẵn sàng chỉ bảo, chăm chút khi thấy các em còn thiếu sót.

* Nhiều nghệ sĩ hay nhận con nuôi hoặc học trò, vì sao nghệ sĩ Linh Tâm lại không làm như vậy?

– Giống như tôi với nghệ sĩ Vũ Linh, cả đời tôi luôn nghĩ Vũ Linh là một người anh, người thầy của tôi. Tình cảm đó tôi thấy trân quý lắm. Ví dụ lỡ nhận một người học trò, đến khi người đó hát giỏi rồi lại không nhìn mình thì tôi buồn lắm. Nên tôi chấp nhận, nếu đã là cái duyên thì nó sẽ tới. Nhưng bây giờ ai tôi cũng hướng dẫn hết, đi tập trên đài truyền hình cũng vậy, thấy các em diễn chưa được thì tôi góp ý. Các em cũng tự gọi tôi bằng thầy, học theo các vở diễn trước của tôi, tôi thấy cũng vui.

* Cảm ơn nghệ sĩ Linh Tâm đã chia sẻ!

Quái kiệt sân khấu Bo Bo Hoàng (Lê Thị Hoàng), sinh năm 1948. Bà sinh ra trong gia đình có cha mẹ là chủ gánh hát cải lương ở TP.HCM. Từ năm 8 tuổi, bà vào vai bé Bo Bo trong vở Tiếng trống sang canh nên nghệ danh Bo Bo Hoàng ra đời từ đây. Bà được xem là nghệ sĩ cải lương tài danh và được trao huy chương vàng giải Thanh Tâm năm 1965 với vai diễn cô Đào trong vở Tiếng súng một giờ khuya. Ở tuổi ngoài 70, nghệ sĩ Bo Bo Hoàng vẫn luôn dành tình yêu cho nghệ thuật cải lương, tuồng cổ.

Chia sẻ với Trung Dân, nghệ sĩ Bo Bo Hoàng cho biết bà ra sân khấu chào khán giả từ năm 4 tuổi với nghệ danh Thanh Hoàng, đến năm 6 tuổi thì về lại nhà để đi học. Một thời gian sau, nhờ vai diễn em bé Bo Bo trong vở Tiếng trống sang canh, đóng cùng những nghệ sĩ nổi tiếng như Út Trà Ôn, cố nghệ sĩ Thanh Thanh Hoa… mà tên tuổi bà nổi tiếng khắp miền Nam. “Thời đó mọi người cưng bé Bo Bo lắm, ra đường gặp thì ai cũng kêu Bo Bo kìa chứ không còn nhắc tên Hoàng của tôi nữa. Khán giả đặt tên đó cho mình, từ đó về sau vai tuồng nào cũng là vai Bo Bo, mà tôi lấy thêm chữ Hoàng đằng sau nữa vì đó là tên của mình”, bà kể.

Nói về sự khác nhau giữa cải lương ngày xưa và nay, nghệ sĩ Bo Bo Hoàng cho biết: “Tôi thấy phong cách diễn có cái cũng hay, mới nhưng có cái tôi không ưng lắm. Ngày xưa họ ca vọng cổ nó khác, còn bây giờ cách ca lại khác. Họ thích thần tượng đó, nhái theo ca y chang như vậy. Còn ngày xưa không có, hơi của ai, giọng của ai là đặc trưng, không ai muốn lấy của ai. Tên tuổi của ai, cha mẹ sinh ra như thế nào thì khi hát, nổi tiếng cũng vẫn là cái tên đó, họ không thay đổi, ít khi lấy nghệ danh”.

Trong chặng đường theo nghề, Bo Bo Hoàng kể năm 1968, do thời cuộc bà có thời gian phải rời đoàn về Châu Đốc mở quán cơm sinh sống qua ngày. Trở lại làm nghề một thời gian, bà gặp gỡ và lập gia đình với nghệ sĩ Nhật Thanh. Họ có với nhau 3 người con nhưng rồi cũng “đường ai nấy đi”. Nhắc về cuộc hôn nhân này, bà nói rằng đó là bước ngoặt thê thảm.

Nghệ sĩ gạo cội nhớ lại: “Có gia đình rồi mình mới biết thế nào là thê thảm, thế nào là khó khăn. Tôi sánh đôi với một người mà không ai đồng ý, từ xã hội sân khấu cho đến gia đình đều thấy không đúng. Nhưng mình yêu mà, nên bất chấp chọn, nếu khổ thì mình chịu. Thực tế là khổ thiệt. Hồi sinh con, tôi thèm tương hạt mà không dám mua, để tiền mua gạo… Mình vật lộn với cuộc sống, ốm yếu sa sút như người nghiện”.

Lúc đang khó khăn, nghệ sĩ Bo Bo Hoàng tiết lộ nhờ một vai tuồng mà bà mua được căn nhà đang ở quận 1 (TP.HCM). Đó là vai Cám (trong vở Tấm Cám – năm 1976, tại đoàn Huỳnh Long).

Ở tuổi 75, nghệ sĩ Bo Bo Hoàng cho biết bà có nghề tay trái là làm mũ mão, phục trang cho các nghệ sĩ biểu diễn trong và ngoài nước. Nhờ nghề này, bà khẳng định cuộc sống của mình rất thoải mái. “Nhiều khi tôi thấy hạnh phúc lắm, đôi lúc tôi thấy mình sướng hơn một đại gia. Tôi dám hãnh diện mà nói như thế. Đời sống của một con người hiện tại chúng ta cần cái gì đâu, tại vì chúng ta không biết đủ, chứ như tôi thì tôi thấy quá đủ và quá sướng. Tôi không có bệnh trong mình, không nợ tiền, tôi chỉ nợ tình cảm của khán giả thôi”, bà giãi bày.

Cuối chương trình, nghệ sĩ Bo Bo Hoàng có đôi lời nhắn nhủ đến thế hệ trẻ. Bà cũng bày tỏ niềm tin vào bộ môn nghệ thuật cải lương sẽ phát triển trở lại. Bo Bo Hoàng bộc bạch: “Tôi thấy có nhiều em trẻ đam mê cải lương. Tôi mong rằng các con, các cháu, các em nếu đam mê thì cứ theo, cứ yêu nghề. Mình yêu nó thì nó sẽ yêu lại. Như tôi thấy tôi yêu nghề lắm nên nghề đang yêu tôi, cho tôi sự bình yên trong cuộc sống. Quan trọng là cứ sống cho tốt đi, sống cho đàng hoàng, đạo đức, cái tâm phải tốt thì sẽ gặp những người tốt họ hướng dẫn cho. Còn sống mà mình không có đạo đức, dù có phất lên rực rỡ cỡ nào rồi cũng tắt liền”.

Quả là xem cải lương trên màn ảnh rộng có cái “đã” riêng, và biết đâu sẽ mở ra một hướng mới cho loại hình nghệ thuật này.

Phương Thảo và Nguyễn Quyên đã tự bỏ vốn đầu tư cho bộ phim Thiên định kiếp tiền duyên (chuyển thể cải lương: Nguyễn Quang Nhã, tổng đạo diễn: nghệ sĩ Chí Linh), lấy ý tưởng từ phim Tây du ký, đoạn Tam Tạng lọt vào Tây Lương Nữ quốc gặp vương nữ và bọ cạp tinh. Đoạn này có nhiều kịch tính lẫn tâm lý rất đời, rất nhân văn, nên nội dung tác phẩm thật đầy đặn.

Phương Thảo nói: “Từ nhỏ tôi đã mê Tây du ký, lại nghe bà ngoại và má cứ mở radio hát cải lương suốt ngày, nên mê luôn cải lương. Lớn lên, tôi theo kinh doanh, nhưng vẫn tham gia học hát, học diễn với các nghệ sĩ đàn anh đàn chị. Thôi thì, mình thử một lần sống với mơ ước của mình xem sao, chứ không dám nói là bước chân vào showbiz”. Nguyễn Quyên cũng tương tự như thế, theo kinh doanh, nhưng yêu cải lương nên học ca, học diễn, bỏ ống heo để cùng Phương Thảo thực hiện ước mơ.

Thật sự xem hết 90 phút, mọi người ngạc nhiên vì Phương Thảo (vai Nữ vương), Nguyễn Quyên (vai Bọ cạp tinh) ca và diễn đều chuyên nghiệp, bên cạnh những nghệ sĩ chuyên nghiệp khác như Xuân Trúc (vai Đường Tam Tạng), Chí Bảo (Mão Nhật Tinh Quân), Hoài Nhung (Quan Âm Bồ Tát), Bảo Bảo (Trư Bát Giới), Nguyễn Phúc (Tôn Ngộ Không), Thành Thuận (Sa Tăng). Đạo diễn Chí Linh là một nghệ sĩ kỳ cựu của tuồng cổ, kiêm luôn “ông bầu” của nhóm Chí Linh – Vân Hà biểu diễn thường xuyên tại các rạp, nên đã lèo lái Thiên định kiếp tiền duyên một cách đáng nể. Ông nói: “Tất nhiên lần này Thảo và Quyên phải học thêm rất nhiều trong ca diễn, nhưng hai cô đã tận lực, chăm chỉ đến mức cảm động, và thông minh nữa, hướng dẫn tới đâu là làm được ngay. Đoàn phim vất vả vô cùng so với diễn cải lương trên sân khấu, vì phải lên Đà Lạt quay, trèo đèo, lội suối, trang phục tuồng cổ lại lùm xùm, tới nơi đã là một kỳ công”.

Đúng là kết quả không phụ sự vất vả đó, khi lên phim hình ảnh rất đẹp. Từ trang phục rực rỡ cho tới hóa trang nhân vật, kỹ xảo điện ảnh… đều khiến khán giả thích thú. Nội dung câu chuyện hấp dẫn, sinh động, lại đầy chất nhân văn trong những câu vọng cổ, trong những bài bản, nói lên được nỗi niềm của những nhân vật như Nữ vương, Tam Tạng, vẫn chưa thoát khỏi vòng lục dục, vẫn còn biết rung cảm, yêu thương, nhưng vẫn biết chế ngự để hướng tới lý tưởng cao đẹp. Không có sự lên gân, mà thấy chất yêu thương, thông cảm, rất gần gũi cuộc đời, thuyết phục người ta dễ hơn. Bên cạnh đó, hệ thống âm thanh chất lượng của rạp chiếu phim đã khiến từng lời ca, tiếng đàn của cải lương tuyệt vời hơn rất nhiều, nghe mà “đã lỗ tai”, thỏa mãn dân mê cải lương.

Điểm nhấn mạnh nhất chính là hình ảnh của Đường Tam Tạng. Đạo diễn đã chọn nghệ sĩ Xuân Trúc, đúng là một ứng cử viên tuyệt vời. Với tài hóa trang khéo léo kết hợp với đường nét gương mặt của Xuân Trúc cơ bản đã đẹp một cách thiện lành, nên Tam Tạng đã xuất hiện đúng với lòng mong mỏi và trí tưởng tượng của khán giả. Thật ra, khán giả từng có ký ức sâu đậm với nhân vật Tam Tạng trong phim Tây du ký, thì ê kíp làm phim càng bị áp lực. Tìm diễn viên đẹp, không thiếu, nhưng phải đẹp một cách chân tu, hóa ra Xuân Trúc đã đáp ứng được. Anh lại có giọng hát trầm ấm, ngọt ngào, nghe rất rung động. Vũ đạo của Xuân Trúc thì khỏi nói, anh là một nghệ sĩ giỏi của tuồng cổ. Nhưng nhân vật Tam Tạng không cần nhiều vũ đạo, Xuân Trúc chỉ diễn phong thái trang nghiêm, lịch lãm của Tam Tạng là đã chinh phục mọi người.

Nhiều người thật sự chưa từng xem cải lương trên màn ảnh rộng, nên xuýt xoa thú vị. Và họ đã đặt câu hỏi với nhà sản xuất liệu có thể tìm được một số buổi chiếu tại rạp phim để lớp trẻ thưởng thức, từ đó có thể mê cải lương. Một bữa tiệc hoành tráng, rực rỡ chắc chắn hiệu quả hơn xem trên kênh YouTube với màn hình nhỏ, màn hình điện thoại.