Nuôi con bằng sữa mẹ – một hành trình đầy thách thức nhưng cũng mang lại nhiều lợi ích không thể phủ nhận. Không có loại thực phẩm nào trong những năm tháng đầu đời lại kỳ diệu và quý giá như sữa mẹ. Không chỉ cung cấp đầy đủ dưỡng chất thiết yếu, sữa mẹ còn là ‘vắc – xin tự nhiên’ đầu tiên, giúp trẻ xây dựng hệ miễn dịch khỏe mạnh, phòng ngừa bệnh tật ngay từ khi chào đời.

Sữa mẹ vẫn giữ vững vị thế là nguồn dinh dưỡng không thể thay thế trong 6 tháng đầu đời của trẻ. Tuy nhiên, tại Việt Nam, theo số liệu của Viện Dinh dưỡng năm 2020, chưa đến một nửa số trẻ dưới 6 tháng tuổi được bú mẹ hoàn toàn. Điều này phản ánh rõ ràng những thách thức mà phụ nữ Việt đang đối mặt trên hành trình mang lại khởi đầu tốt nhất cho con mình.

Tuần lễ Thế giới Nuôi con bằng sữa mẹ năm 2025 với chủ đề ‘Ưu tiên nuôi con bằng sữa mẹ, tạo dựng hệ thống hỗ trợ bền vững’ nhấn mạnh vai trò thiết yếu của sữa mẹ trong chăm sóc sức khỏe trẻ em. Sữa mẹ không chỉ là thức ăn – đó là một sản phẩm sinh học sống động, giàu kháng thể và các yếu tố miễn dịch mà không loại sữa công thức nào có thể tái tạo.

Theo thạc sĩ dinh dưỡng Trần Hoàng Kim, Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật tỉnh Lạng Sơn, sữa mẹ là sự hòa quyện tuyệt vời giữa giá trị dinh dưỡng hoàn chỉnh và khả năng tăng cường miễn dịch tự nhiên cho trẻ. Lợi ích của sữa mẹ không dừng ở đứa trẻ, phụ nữ cho con bú cũng có nguy cơ thấp hơn với các bệnh ung thư vú, ung thư buồng trứng, loãng xương, đồng thời phục hồi nhanh hơn sau sinh.

Câu chuyện của chị Nguyễn Thị Huyền Trang, 35 tuổi, là một ví dụ. Chị kể: ‘Lúc mới sinh, sữa chưa về, tôi lo lắng lắm. Nhưng được nhân viên y tế tư vấn và khuyến khích, tôi kiên trì cho bú sớm và bú thường xuyên. Vài ngày sau, sữa về đều, bé tăng cân đều, chưa từng phải dùng đến sữa ngoài.’ Với chị Trang, sữa mẹ không chỉ nuôi dưỡng sự sống, mà mỗi lần cho con bú còn là giây phút thiêng liêng vun đắp sợi dây gắn bó sâu sắc giữa hai mẹ con.

Hành động cho con bú cũng mang lại hiệu ứng lan tỏa sâu rộng tới cả nền kinh tế và môi trường. Theo nghiên cứu của các nhà khoa học, tỷ lệ nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ ở mức thấp có thể khiến nền kinh tế toàn cầu thiệt hại gần 1 tỷ USD mỗi ngày. Ở góc độ môi trường, sữa mẹ là lựa chọn ‘xanh’ nhất: không hộp thiếc, không chai nhựa, không dây chuyền sản xuất gây ô nhiễm.

Tuy nhiên, nhiều rào cản vẫn tồn tại: thiếu không gian cho con bú tại nơi làm việc, tâm lý lo sợ sữa mẹ không đủ chất… Tuần lễ Thế giới Nuôi con bằng sữa mẹ không chỉ là một chiến dịch truyền thông thường niên, mà còn phản ánh nhu cầu cấp thiết từ thực tiễn chăm sóc và bảo vệ trẻ nhỏ.

Đầu tư cho sữa mẹ chính là vun đắp cho một thế hệ khỏe mạnh, thông minh và giàu cảm xúc. Bởi mỗi giọt sữa mẹ không chỉ là nguồn dinh dưỡng đầu đời, mà còn là vắc – xin tự nhiên, bền vững và không gì có thể thay thế.

Mướp đắng, một loại quả thường được sử dụng trong ẩm thực Việt Nam, đang ngày càng được đánh giá cao trong các chế độ dinh dưỡng lành mạnh. Với khả năng điều hòa đường huyết, hỗ trợ gan và tăng cường miễn dịch, mướp đắng đã trở thành một phần quan trọng trong chế độ ăn uống của nhiều người.

Mướp đắng sống chứa các hoạt chất sinh học như charantin, vicine và polypeptid-P, giúp tăng khả năng hấp thu glucose vào tế bào và làm giảm lượng đường huyết trong máu. Nhiều nghiên cứu khoa học đã xác nhận hiệu quả này, trong đó có nghiên cứu công bố trên Tạp chí Dinh dưỡng lâm sàng, cho thấy việc tiêu thụ mướp đắng tươi giúp giảm nhẹ đường huyết ở người bị tiền tiểu đường sau 7 tuần sử dụng đều đặn.

Tuy nhiên, người đang dùng thuốc điều trị tiểu đường nên thận trọng, tránh dùng mướp đắng sống quá thường xuyên mà không có chỉ định từ bác sĩ, vì có thể làm tăng nguy cơ hạ đường huyết đột ngột. Sự kết hợp giữa mướp đắng và thuốc điều trị tiểu đường có thể dẫn đến những hậu quả không mong muốn.

Mướp đắng sống cũng giữ lại nguyên vẹn hàm lượng vitamin C và các hợp chất chống oxy hóa mạnh như flavonoid và phenolic. Các hoạt chất này giúp trung hòa gốc tự do trong cơ thể, từ đó hỗ trợ ngăn ngừa tổn thương tế bào và giảm nguy cơ viêm mạn tính. Một chế độ ăn uống giàu chất chống oxy hóa có thể giúp bảo vệ cơ thể khỏi nhiều bệnh tật.

Một nghiên cứu công bố trên Tạp chí Khoa học Thực phẩm và Dinh dưỡng cho thấy chiết xuất từ mướp đắng có tác dụng bảo vệ gan, hỗ trợ chức năng thải độc và làm giảm chỉ số men gan ở người mắc bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu. Gan là một cơ quan quan trọng trong cơ thể, đóng vai trò trong việc thải độc và chuyển hóa chất dinh dưỡng.

Ngoài ra, chất momordicin trong mướp đắng được ghi nhận có khả năng điều hòa mỡ máu, hỗ trợ làm giảm cholesterol xấu và ngăn ngừa xơ vữa động mạch. Với người có nguy cơ mắc bệnh tim mạch, thói quen ăn một lượng nhỏ mướp đắng sống mỗi tuần có thể mang lại lợi ích đáng kể.

Mướp đắng cũng có tác dụng thanh nhiệt, hỗ trợ tiêu hóa và tăng cường miễn dịch. Hoạt chất trong mướp đắng có thể kích thích tiết dịch tiêu hóa, giúp cơ thể hấp thụ dưỡng chất tốt hơn và giảm các triệu chứng đầy hơi, khó tiêu. Một hệ tiêu hóa khỏe mạnh là chìa khóa để duy trì sức khỏe tổng thể.

Tuy nhiên, cũng cần lưu ý khi ăn mướp đắng sống. Phụ nữ mang thai không nên ăn mướp đắng sống vì một số thành phần trong hạt có thể gây co thắt tử cung. Người có cơ địa huyết áp thấp hoặc mắc bệnh tiêu hóa mạn tính cũng cần thận trọng khi tiêu thụ mướp đắng sống.

Trước khi ăn, nên chọn quả còn non, xanh tươi, không bị dập hoặc có mùi lạ. Mướp đắng cần được cắt bỏ ruột, ngâm muối loãng khoảng 10 phút và rửa sạch nhiều lần để giảm vị đắng cũng như loại bỏ vi khuẩn tồn dư. Việc chuẩn bị mướp đắng sống đúng cách có thể giúp giảm thiểu rủi ro và tăng cường lợi ích sức khỏe.

Không nên ăn quá nhiều trong một lần. Đối với người khỏe mạnh, ăn khoảng 50-100g mướp đắng sống mỗi tuần là mức độ phù hợp. Một chế độ ăn uống cân đối và đa dạng là điều quan trọng để duy trì sức khỏe và phòng ngừa bệnh tật.

Các nhà nghiên cứu đã phát hiện một phương pháp mới để tiêu diệt tế bào ung thư bằng cách kích hoạt cơ chế tự vỡ từ trong ra ngoài. Phương pháp này dựa trên một hợp chất đường được tìm thấy trong vi khuẩn sống ở đáy biển sâu, có khả năng kích hoạt một loại chết tế bào gọi là pyroptosis. Không chỉ phá hủy tế bào ung thư, hợp chất này còn có tác dụng báo hiệu cho hệ miễn dịch tham gia vào cuộc chiến chống lại bệnh tật.

Trong các thí nghiệm thực hiện trong phòng thí nghiệm và trên chuột, hợp chất đường này đã thể hiện tác dụng chống khối u mạnh mẽ. Phát hiện này mở ra cánh cửa cho một phương pháp điều trị ung thư mới, sử dụng các phân tử tự nhiên để giải phóng sự phá hủy có mục tiêu. Việc khám phá ra hợp chất này cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nghiên cứu các tài nguyên vi mô biển để tìm kiếm các giải pháp điều trị mới cho bệnh ung thư.

Khuyến khích pyroptosis – một hình thức chết tế bào được lập trình gây viêm – đã trở thành một chiến lược điều trị hứa hẹn cho bệnh ung thư. Một nghiên cứu gần đây được công bố trên Tạp chí FASEB đã trình bày về việc tinh chế một phân tử đường chuỗi dài, hoặc exopolysaccharide, từ vi khuẩn ở đáy biển sâu. Phân tử này có khả năng kích hoạt pyroptosis để ức chế sự phát triển của khối u.

Hợp chất được gọi là EPS3.9, bao gồm mannose và glucose, được sản xuất bởi chủng vi khuẩn Spongiibacter nanhainus CSC3.9 và các thành viên khác của chi Spongiibacter. Phân tích cơ chế cho thấy EPS3.9 có thể trực tiếp nhắm vào 5 phân tử phospholipid màng và gây độc cho khối u bằng cách kích thích pyroptosis trong tế bào ung thư bạch cầu ở người.

Ngoài ra, EPS3.9 cũng có tác dụng chống khối u đáng kể trên chuột mắc ung thư gan và kích hoạt phản ứng miễn dịch chống khối u. Công trình của các nhà nghiên cứu không chỉ cung cấp cơ sở lý thuyết cho việc phát triển các loại thuốc dựa trên carbohydrate mà còn nhấn mạnh tầm quan trọng của việc khám phá tài nguyên vi mô biển.

Như tác giả tương ứng Chaomin Sun, Tiến sĩ, của Viện Khoa học Trung Quốc cho biết: “Công trình của chúng tôi không chỉ cung cấp cơ sở lý thuyết cho việc phát triển các loại thuốc dựa trên carbohydrate mà còn nhấn mạnh tầm quan trọng của việc khám phá tài nguyên vi mô biển”.

Tài liệu tham khảo: A Novel Exopolysaccharide, Highly Prevalent in Marine Spongiibacter, Triggers Pyroptosis to Exhibit Potent Anticancer Effects, bởi Ge Liu, Yeqi Shan và Chaomin Sun, ngày 23 tháng 7 năm 2025, Tạp chí FASEB. DOI: 10.1096 / fj.202500412R

Vitamin đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe tiêu hóa, giúp phân hủy thức ăn và duy trì niêm mạc ruột khỏe mạnh. Chúng cũng hỗ trợ quá trình hấp thụ chất dinh dưỡng và điều hòa vi khuẩn đường ruột. Hệ vi sinh vật đường ruột là tập hợp hàng nghìn tỷ vi sinh vật, bao gồm cả vi khuẩn có hại và có lợi, ảnh hưởng đến nhiều chức năng khác nhau của cơ thể.

Nguồn cung cấp vitamin tốt nhất cho hệ tiêu hóa là thực phẩm nguyên chất, bao gồm trái cây và rau tươi, ngũ cốc nguyên hạt, trứng, các loại hạt và hạt giống… Tuy nhiên, nếu chế độ ăn uống của bạn hạn chế, có thể bị thiếu hụt một số chất dinh dưỡng.

Một số vitamin thiết yếu hỗ trợ tiêu hóa tốt hơn bao gồm:

Vitamin B: giúp cơ thể phân hủy chất dinh dưỡng, hấp thụ năng lượng từ thực phẩm. Vitamin B tan trong nước, vì vậy chúng cần được bổ sung thường xuyên trong chế độ ăn uống hàng ngày. Các loại vitamin B quan trọng nhất đối với sức khỏe tiêu hóa bao gồm Vitamin B1, B3, B6, B7 và B12.

Vitamin C: giúp tăng cường miễn dịch, ngăn ngừa cảm lạnh và hỗ trợ tiêu hóa bằng cách duy trì răng và nướu khỏe mạnh. Vitamin C cũng làm tăng độ axit trong đường tiêu hóa, giúp chuyển hóa sắt từ dạng không hấp thụ được sang dạng có thể hấp thụ được.

Vitamin D: giúp cơ thể hấp thụ canxi và đóng vai trò quan trọng trong hoạt động của hệ thần kinh, cơ và hệ miễn dịch. Thiếu vitamin D có thể dẫn đến đau xương và yếu cơ.

Vitamin A: có liên quan đến thị lực và sức khỏe sinh sản, hỗ trợ hệ thống miễn dịch, tim, phổi và các cơ quan khác. Nó cũng có đặc tính chống viêm, giúp giảm tình trạng viêm mạn tính ở ruột và tăng cường lượng vi khuẩn đường ruột ‘có lợi’.

Vitamin E: là một chất chống oxy hóa quan trọng, hỗ trợ hệ thống miễn dịch và lưu thông máu, cùng nhiều chức năng khác. Vitamin E giúp bảo vệ đường ruột, giúp niêm mạc ruột khỏe mạnh bằng cách chống lại tác hại từ tình trạng viêm nhiễm và các gốc tự do.

Dấu hiệu của đường ruột không khỏe mạnh hoặc rối loạn có thể bao gồm đầy hơi, tiêu chảy, táo bón, mệt mỏi và không dung nạp thức ăn. Thiếu vitamin B12 có thể dẫn đến tiêu chảy, táo bón, đầy hơi, buồn nôn và nôn.

Khi bổ sung vitamin cho sức khỏe tiêu hóa, cần lưu ý:

Nhiều hơn không phải lúc nào cũng tốt hơn: Việc dùng quá liều một loại vitamin hoặc khoáng chất cụ thể có thể dẫn đến quá liều, gây độc trong cơ thể.

Chọn thực phẩm bổ sung chất lượng cao: Hãy chọn các sản phẩm có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng, uy tín, đã được bên thứ ba kiểm nghiệm về độ an toàn và độ tinh khiết.

Cần theo dõi và đánh giá lại: Nếu bạn bắt đầu sử dụng thực phẩm bổ sung, nên theo dõi thường xuyên, bao gồm xét nghiệm máu để kiểm tra mức độ dinh dưỡng.

Trong hệ sinh thái phức tạp của cơ thể con người, một cộng đồng đa dạng của các vi sinh vật đang sinh sống và phát triển trong ruột. Các ước tính gần đây cho thấy rằng có khoảng vài nghìn loài vi sinh vật khác nhau đang tồn tại trong hệ vi sinh ruột này. Điều đáng chú ý là phần lớn cư dân của hệ vi sinh ruột không phải là loại gây bệnh. Thay vào đó, nhiều loại trong số chúng đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ các chức năng của cơ thể.

Nhiều vi sinh vật trong hệ vi sinh ruột thực hiện các công việc hữu ích, chẳng hạn như phân hủy các loại carbohydrate phức tạp, chất xơ và protein mà cơ thể con người khó tiêu hóa. Quá trình này không chỉ giúp cơ thể hấp thụ các chất dinh dưỡng cần thiết mà còn giảm thiểu các vấn đề liên quan đến tiêu hóa. Một số vi sinh vật thậm chí còn có khả năng sản xuất các hợp chất thiết yếu mà cơ thể không thể tự sản xuất, chẳng hạn như vitamin B và axit béo chuỗi ngắn.

Các hợp chất này đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh các phản ứng viêm, ảnh hưởng đến hệ thống miễn dịch và tác động đến quá trình trao đổi chất của cơ thể. Vitamin B, ví dụ, là một nhóm các chất dinh dưỡng cần thiết cho việc chuyển hóa chất béo, protein và carbohydrate, cũng như hỗ trợ hệ thống thần kinh và hệ miễn dịch. Axit béo chuỗi ngắn, mặt khác, là nguồn năng lượng quan trọng cho các tế bào biểu mô ruột và có liên quan đến việc điều chỉnh các phản ứng viêm và miễn dịch.

Như vậy, hệ vi sinh ruột đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe tổng thể của cơ thể con người. Sự cân bằng của hệ vi sinh ruột có thể bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, bao gồm chế độ ăn uống, môi trường sống, sử dụng kháng sinh và các điều kiện bệnh lý. Do đó, việc duy trì một hệ vi sinh ruột khỏe mạnh thông qua chế độ ăn uống cân đối, giàu chất xơ và các thực phẩm lên men, cũng như giảm thiểu việc sử dụng kháng sinh không cần thiết, là rất quan trọng để hỗ trợ sức khỏe và phòng ngừa bệnh tật.