Triển lãm Gốm ‘Nam Tước – Hồn của đất’ tôn vinh gốm truyền thống Việt Nam

Linh — Sun, 28 Sep 2025 00:51:21 +0000

Tối ngày 2/8, tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, nghệ nhân ưu tú Trần Nam Tước đã khai mạc triển lãm mỹ thuật ứng dụng ‘Nam Tước – Những mảnh ghép’. Sự kiện này nhằm tôn vinh giá trị của gốm truyền thống Việt Nam và những ‘mảnh ghép’ trong lĩnh vực xây dựng, điêu khắc kiến trúc nghệ thuật.

Triển lãm trưng bày 35 tác phẩm của nghệ nhân ưu tú Trần Nam Tước, với đa dạng về chất liệu và theo từng năm sáng tác. Nghệ nhân Trần Nam Tước được giới chuyên môn đánh giá là người thợ gốm tài hoa ‘bách nghệ’ của làng gốm Bát Tràng.

Tác phẩm được trưng bày tại triển lãm. Ảnh: LV

Trong triển lãm, nghệ nhân Trần Nam Tước thể hiện quan điểm của mình về ‘nhà’ – nơi để về, nơi ai cũng muốn về. Ông cho rằng ‘nhà’ không chỉ là một công trình kiến trúc mà còn là một phần của văn hóa và di sản. ‘Nhà là nơi để về, nơi ai cũng muốn về. Tôi không biết ‘nhà’ có từ bao giờ… Nhưng tôi nghĩ, ai cũng muốn có một nơi để trở về – để nương trú tâm hồn’.

Triển lãm ‘Nam Tước – Những mảnh ghép’ thể hiện sự đa dạng trong cách thức sáng tạo và ẩn chứa thông điệp về sự gắn kết, tổng hòa của những yếu tố tưởng chừng rời rạc. Nghệ nhân Trần Nam Tước cho rằng, mỗi người là một mảnh ghép và nhiều đời sẽ dần dần tạo nên di sản. ‘Từ di sản, nó trở thành văn hóa và từ văn hóa, nó chuyển thành lịch sử, thành câu chuyện. Khi đã có lịch sử, câu chuyện, dân tộc ấy sẽ có tiếng nói riêng’.

Bộ cửa “12 cánh Trung Hiếu Môn” của nghệ nhân Trần Nam Tước được trưng bày ấn tượng tại triển lãm. Ảnh: LV

Nghệ nhân ưu tú Trần Nam Tước chia sẻ về hành trình sáng tạo và sự giao thoa văn hóa kim cổ của mình. Ông sinh ra tại vùng quê lúa Thái Bình và bén duyên với đất và lửa quê mình qua các lò nung gạch thủ công. Sau 30 năm làm nghề, ông đã trở thành một trong những nghệ nhân gốm hàng đầu tại Việt Nam.

Hoạ sĩ Nguyễn Trọng Đoan đánh giá cao nghệ nhân Trần Nam Tước: ‘Nghệ nhân ưu tú Trần Nam Tước là một ngôi sao bay lạc nhưng toả sáng dị thường. Nghệ nhân thì anh thừa nhiều tiêu chuẩn để được bình chọn. Tôi gọi Trần Nam Tước là nghệ sĩ vì tài năng và sự năng động cống hiến của anh, vượt trội hơn rất nhiều nghệ sĩ gốm khác được đào tạo cơ bản qua cấp bậc đại học mà tôi biết’.

Với quan điểm ‘Cái gì cần bảo tồn thì phải bảo tồn đến bảo thủ. Còn cái gì không phải bảo tồn thì ta nên cho nó một đời sống mới’, nghệ nhân ưu tú Trần Nam Tước đã khẳng định được chỗ đứng của mình trong nghề. Ông đã tổ chức nhiều triển lãm và nhận được sự đánh giá cao từ công chúng và những người yêu gốm.

Ông Lương Xuân Đoàn, Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam nhận định: ‘Trần Nam Tước đã tạo nên sự kết nối hài hòa giữa truyền thống và hiện đại trong từng tác phẩm gốm đầy bí ẩn và mang đậm hồn cốt dân tộc’. Hoạ sĩ, nhà giáo, Lê Ngọc Hân đánh giá: ‘Trần Nam Tước là hiện tượng lạ và hiếm trong nghệ thuật gốm Bát Tràng – xứng đáng là nghệ sĩ chân đất tài hoa. Tìm kiếm và sáng tạo là ngọn lửa bất tận trong anh, anh đã đến và anh sẽ đến bởi lẽ thường tình ‘địa đã lợi – nhân đã hòa”.

Nghệ nhân giữ lửa gốm đen truyền thống Tây Nguyên

Linh — Fri, 29 Aug 2025 22:50:58 +0000

Nghề làm gốm truyền thống của người M’nông Rlăm tại buôn Dơng Bắk, xã Liên Sơn, huyện Lắk, tỉnh Đắk Lắk, đã tồn tại bền bỉ qua nhiều thế hệ với kỹ thuật độc đáo như ‘nuôi đất’, ‘trích đất’ và nung lộ thiên. Gốm của người M’nông Rlăm được biết đến với đặc trưng không sử dụng bàn xoay, không lò nung, không khuôn đúc, tạo nên những sản phẩm mang đậm bản sắc văn hóa.

Các vật dụng truyền thống thường gặp gồm bình, ché, bát, chén, lu đựng nước… đều có độ bền cao, khả năng chịu nhiệt tốt và không tráng men. Ảnh: Tiêu Dao

Quá trình làm gốm bắt đầu từ việc ‘nuôi đất’, tức là ủ đất sét lấy từ bờ sông Krông Ana để giữ ẩm và bảo tồn chất đất. Sau đó, người thợ sẽ thực hiện ‘trích đất’ – lấy một lượng đất vừa đủ để tạo nên một sản phẩm, được xem như một nghi thức tâm linh. Gốm M’nông Rlăm được tạo dáng hoàn toàn bằng tay, không sử dụng bàn xoay. Người thợ di chuyển xung quanh sản phẩm trong quá trình nặn, tương đồng với cách làm gốm của người Chăm. Sản phẩm sau khi tạo hình được đánh bóng bằng đá, khắc họa tiết bằng que tre, sau đó phơi khô tự nhiên rồi nung trong lửa khoảng 30 phút với nhiên liệu vỏ trấu và mùn cưa.

Gốm truyền thống của người M’nông Rlăm không sử dụng bàn xoay mà được tạo dáng hoàn toàn bằng tay. Ảnh: Tiêu Dao

Được biết, gốm truyền thống của người M’nông Rlăm đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia vào cuối năm 2024. Sự công nhận này đánh dấu bước chuyển quan trọng trong hành trình gìn giữ và phục hồi một làng nghề truyền thống đặc sắc của Tây Nguyên. Tuy nhiên, việc gìn giữ nghề gốm truyền thống của người M’nông Rlăm đang đối mặt với nhiều thách thức, trong đó có sự mai một về nhân lực, nguyên liệu khan hiếm, và khó khăn trong tiêu thụ sản phẩm.

Nghề gốm truyền thống của người M’nông Rlăm tại buôn Dơng Bắk đã chính thức được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia vào cuối năm 2024. Ảnh: Tiêu Dao

Trước những thách thức đó, chính quyền địa phương đã triển khai một số đề án bảo tồn và phát triển làng nghề gốm truyền thống. Một số biện pháp đã được thực hiện như đặt hàng sản phẩm gốm từ nghệ nhân địa phương, tổ chức các lớp truyền dạy nghề, và giới thiệu sản phẩm đến các đơn vị lữ hành. Gốm thủ công của buôn Dơng Bắk đã được công nhận là sản phẩm OCOP đạt 3 sao cấp tỉnh, mở ra cơ hội tiếp cận thị trường rộng hơn.

Để làm gốm, người M’nông Rlăm phải biết cách “nuôi đất” và “trích đất” – những khái niệm gắn liền với cả kỹ thuật và tín ngưỡng. Ảnh: Tiêu Dao

Một hướng đi mới cho nghề làm gốm của người M’nông tại buôn Dơng Bắk là du lịch cộng đồng. Các tour du lịch trải nghiệm đã về đến Yang Tao, tạo điều kiện cho nghệ nhân địa phương trình diễn kỹ thuật làm gốm cổ. Du khách khi đến thăm làng gốm không chỉ được tìm hiểu quy trình thủ công, mà còn có thể trực tiếp tham gia tạo hình, trang trí sản phẩm và mang về làm kỷ niệm. Những hoạt động này bước đầu giúp gốm Yang Tao có thêm cơ hội được hồi sinh, đồng thời trở thành điểm nhấn văn hóa trong phát triển du lịch bền vững tại khu vực Tây Nguyên.

Lớp khói trấu bám vào bề mặt gốm tạo nên sắc đen bóng đặc trưng – đây là điểm khác biệt nổi bật của gốm M’nông Rlăm so với nhiều dòng gốm khác. Ảnh: Tiêu Dao

Nghệ nhân – Thanhnienvietnam.net

Triển lãm Gốm ‘Nam Tước – Hồn của đất’ tôn vinh gốm truyền thống Việt Nam

Nghệ nhân giữ lửa gốm đen truyền thống Tây Nguyên