Hiện tượng các KOL và Influencer trở thành xu hướng trên mạng xã hội trong những năm gần đây đã trở nên phổ biến. Với hàng trăm nghìn người theo dõi, họ có khả năng ảnh hưởng lớn đến cộng đồng mạng. Tuy nhiên, gần đây, một số trong số họ đã bị phát hiện quảng cáo sai sự thật, lợi dụng lòng tin của người hâm mộ để kiếm lợi nhuận.

Mới đây nhất, L.H.T – một influencer sở hữu gần 700.000 người theo dõi – đã bị cộng đồng mạng chỉ trích vì thiếu trung thực trong hoạt động quảng cáo. T. không chỉ tham gia quảng bá mà còn đảm nhận vai trò đại sứ thương hiệu cho một số dòng mỹ phẩm phổ thông. Trên mạng xã hội, T. thường xuyên chia sẻ về hiệu quả sản phẩm này dưới dạng những ‘trải nghiệm cá nhân’, tạo cảm giác chân thật và gần gũi, khiến người theo dõi tin rằng đó là cảm nhận thực tế, không mang mục đích thương mại.

Tuy nhiên, người theo dõi tinh ý phát hiện trong các Vlog và hình ảnh đời thường do chính T. đăng tải, hầu như không thấy sự xuất hiện của những sản phẩm này. Thay vào đó là loạt mỹ phẩm cao cấp, đắt tiền đến từ các thương hiệu nổi tiếng khác. Sự mâu thuẫn giữa hình ảnh quảng bá và tiêu dùng thực tế làm dấy lên nghi ngờ đây là hình thức quảng cáo trá hình, lợi dụng cảm xúc và lòng tin của người theo dõi.

Theo anh Ngô Vũ Thế Thiên – founder một thương hiệu thời trang nội địa, việc ‘bán hình ảnh’ qua mạng xã hội đang là nguồn thu lớn với các influencer. Trên thực tế, việc dựng nên lối sống hoặc câu chuyện cá nhân để gia tăng độ tin cậy cho sản phẩm không còn xa lạ. Cũng theo anh Thiên, một influencer tầm trung ở Việt Nam có thể kiếm 30 – 100 triệu đồng/tháng nếu làm việc đều đặn, còn các gương mặt nổi bật có thể thu về 500 triệu đồng đến 1 tỉ đồng/tháng.

Nhưng thu nhập càng cao thì trách nhiệm càng lớn. Một hình ảnh cá nhân dù được xây dựng khéo đến đâu nhưng nếu dẫn dắt sai lệch hành vi tiêu dùng thì hậu quả có thể là mất lòng tin hoặc đối diện hệ quả pháp lý. Từ trải nghiệm thật đến tù tội, trường hợp kênh TikTok ‘Gia đình Hải Sen’ là ví dụ. Từ hình ảnh gia đình khởi nghiệp thành công, Lê Văn Hải thu hút hàng triệu người theo dõi, tạo nhiều tài khoản cho con và mẹ, lồng ghép quảng cáo ‘siro ăn ngon Hải Bé’ vào các video có trẻ nhỏ để tăng độ tin cậy.

Đặc biệt, con của Hải được cho là thường xuyên sử dụng sản phẩm, nhằm tạo cảm giác chân thực và an toàn. Tuy nhiên, tháng 6 vừa qua, Công an tỉnh Ninh Bình đã khởi tố, bắt tạm giam Lê Văn Hải để điều tra về tội ‘Buôn bán hàng giả là thực phẩm’. Thông tin ban đầu cho thấy chỉ riêng sản phẩm ‘siro ăn ngon Hải Bé’ đã được bán ra hơn 100.000 hộp, mang lại doanh thu hơn 16 tỉ đồng.

Là vấn đề pháp lý liên quan, luật sư Trương Văn Tuấn, Trưởng Văn phòng Luật sư Trạng Sài Gòn, cho rằng influencer dùng hình ảnh cá nhân để quảng bá sản phẩm được xem là ‘người chuyển tải sản phẩm quảng cáo’. Việc này có vi phạm pháp luật hay không phụ thuộc vào mục đích quảng bá và tính minh bạch của nội dung, cụ thể là sản phẩm có bảo đảm chất lượng, nguồn gốc rõ ràng hay không.

Người tiêu dùng bị thiệt hại vì tin vào nội dung quảng cáo sai có quyền khởi kiện cá nhân hoặc tổ chức liên quan. Nếu có đủ chứng cứ, họ có thể yêu cầu bồi thường thiệt hại về tài sản, sức khỏe, tính mạng. ThS Nguyễn Thị Thu Hiền, chuyên gia giáo dục, cho rằng khi người nổi tiếng chia sẻ trải nghiệm cá nhân, khán giả dễ tin vì cảm thấy gần gũi.

Nhưng nếu hình ảnh đó là giả thì việc lợi dụng niềm tin không chỉ thiếu trung thực mà còn có thể gây tổn thương tâm lý, nhất là với giới trẻ.

Tổ chức bảo vệ người tiêu dùng Which? đã kêu gọi chính phủ Anh ưu tiên cải cách hệ thống thực thi pháp luật đối với người tiêu dùng một cách khẩn cấp. Điều này đến sau khi một nghiên cứu mới cho thấy hơn 65% sản phẩm chăm sóc sắc đẹp bán trên các thị trường trực tuyến như Amazon, eBay, TikTok Shop và Vinted có khả năng là hàng giả.

Trong cuộc điều tra, Which? đã mua 34 sản phẩm mỹ phẩm từ các nhà bán hàng thứ ba, những người đã tích lũy hàng nghìn lượt bán các mặt hàng này trên các nền tảng trực tuyến trên. Các sản phẩm mỹ phẩm được quảng cáo là từ các thương hiệu như Charlotte Tilbury, La Roche-Posay, Maybelline, The Ordinary và MAC Cosmetics.

Các nhà nghiên cứu đã tiến hành kiểm tra trực quan bao bì và nội dung của các sản phẩm này, so sánh chúng với các sản phẩm chính hãng mua từ các nhà bán lẻ đáng tin cậy. Kết quả cho thấy có 23 trong 34 sản phẩm mua được cho là hàng giả (67%). Điều này bao gồm 4 trong 11 sản phẩm đặt hàng trên Amazon, 8 trong 11 sản phẩm mua trên eBay, 5 trong 6 sản phẩm đặt hàng từ TikTok Shop và 6 trong 6 sản phẩm mua trên Vinted.

Nhiều sản phẩm giả rất khó phát hiện và chỉ trở nên rõ ràng khi so sánh trực tiếp với mẫu chính hãng. Which? cho biết bản chất thuyết phục cao của các sản phẩm giả này có nghĩa là người tiêu dùng có thể dễ dàng bị lừa, đặt họ vào tình thế nguy hiểm.

Which? đã phát hiện một chai xịt giữ make-up Charlotte Tilbury Airbrush Flawless Setting Spray (giá gốc 32,99 bảng) mua từ Amazon với giá 37,90 bảng ‘có vẻ ngoài giống thật’, nhưng khi kiểm tra kỹ hơn, các nhà nghiên cứu nhận thấy nó có mùi thơm nồng nặc, khác biệt rõ ràng so với mẫu chính hãng.

Tương tự, một thỏi son MAC Macximal silky matte lipstick màu Ruby Woo (giá gốc 25 bảng) mua từ Vinted với giá 15 bảng đã đến trong bao bì rất giống với phiên bản chính hãng, nhưng khi so sánh kỹ, viên son chính nó lại có logo bị lem nhem không khớp với bản gốc.

Các nhà nghiên cứu cũng xác định được các vấn đề rõ ràng hơn với các sản phẩm mua, bao gồm các vấn đề với bao bì – như lỗi chính tả và lỗi phong cách – cũng như các mối quan ngại về nội dung.

Cuộc điều tra này đã gióng lên hồi chuông cảnh báo về rủi ro sức khỏe nghiêm trọng cho người tiêu dùng, cảnh báo rằng mỹ phẩm giả có thể chứa các thành phần độc hại như chì, thủy ngân hoặc asen và trong một số trường hợp, thậm chí là phân động vật.

Tiến sĩ Aamna Adel, bác sĩ da liễu tư vấn, cho biết ngay cả khi một sản phẩm giả chứa các thành phần hoạt tính chính hãng như axit glycolic hoặc retinol, sự thiếu hụt quy định hoặc giám sát trong sản xuất của họ có nghĩa là chúng có thể được xây dựng không chính xác. Điều này đặt ra nguy cơ kích ứng da, nhiễm trùng da hoặc thậm chí bỏng hóa chất.

Which? cho biết rõ ràng là cần có hành động thực thi mạnh mẽ để đóng cửa các nhà bán hàng này, nhưng nghiên cứu trước đó của họ đã chỉ ra rằng hàng hóa giả và các tội phạm khác không phải lúc nào cũng được điều tra ở nhiều nơi của Vương quốc Anh vì một số dịch vụ Tiêu chuẩn Thương mại đã bỏ qua lĩnh vực này.

Which? cũng cảnh báo người mua hàng nên cảnh giác khi mua hàng trên các thị trường trực tuyến. Tổ chức này khuyến khích mọi người mua mỹ phẩm tại cửa hàng hoặc trực tuyến trực tiếp từ trang web chính thức của thương hiệu hoặc thông qua một trong những nhà bán lẻ trực tiếp hoặc cổ đông được phê duyệt.

Tổng giám đốc của Nhóm chống hàng giả Phil Lewis cho biết Which? rằng ngay cả đối với các sản phẩm giả rẻ hơn, lợi nhuận biên cũng rất cao, có nghĩa là người tiêu dùng nên cảnh giác ngay cả khi mức giảm giá dường như hợp lý hơn.

Giám đốc Chính sách và Vận động của Which? Rocio Concha cho biết: ‘Điều đáng báo động là các nhà nghiên cứu của Which? đã có thể tìm thấy số lượng lớn các sản phẩm mỹ phẩm giả mạo nguy hiểm có thể như vậy trên các thị trường trực tuyến phổ biến, nơi mà các thanh thiếu niên đặc biệt có thể bị lôi cuốn bởi những gì dường như là giảm giá lớn đối với các thương hiệu nổi tiếng.

Người tiêu dùng nên tự tin như vậy khi mua sản phẩm trực tuyến tương tự như khi họ mua hàng trực tiếp, nhưng trên thực tế họ có nguy cơ mua mỹ phẩm không được kiểm tra, không quản lý và có khả năng độc hại.

Các tiêu chuẩn thương mại cần hành động quyết liệt để ngăn chặn những sản phẩm này xâm nhập vào nhà người dân, nhưng do nguồn lực hạn chế và nhu cầu cạnh tranh, các cuộc điều tra về hàng giả đã bị giảm thiểu ở nhiều nơi của đất nước. Chính phủ phải đảm bảo có các nhiệm vụ rõ ràng đối với các thị trường trực tuyến để ngăn chặn việc bán hàng giả, và cam kết khẩn cấp đối với các cải cách cần thiết để đảm bảo hệ thống thực thi người tiêu dùng của chúng ta phù hợp với thế kỷ 21.

Tình trạng hàng giả, hàng nhái đang ngày càng trở nên phổ biến và tinh vi, gây ra những thách thức lớn cho các doanh nghiệp chân chính cũng như ảnh hưởng tiêu cực đến người tiêu dùng. Các mặt hàng giả mạo không chỉ giới hạn ở những sản phẩm thông thường mà còn lan rộng đến các thương hiệu xa xỉ và hàng hóa có giá trị cao.

Ông Nguyễn Ngọc Tý, Giám đốc điều hành Công ty Thời trang Nón Sơn, đã chia sẻ về những khó khăn mà công ty ông đã trải qua trong suốt 30 năm qua trong việc chống lại hàng giả. Điểm nổi bật trong câu chuyện của Nón Sơn là việc phát hiện ra hàng giả thông qua các biện pháp kỹ thuật chuyên sâu. Một trường hợp đáng chú ý là khi tiến hành kiểm thử bằng lực rơi của quả tạ 7 kg từ độ cao 2 mét, một chiếc mũ bảo hiểm trông giống hệt nhau với sản phẩm thật đã vỡ tan, hoàn toàn không có khả năng bảo vệ người dùng.

Hàng giả không chỉ gây tổn hại về mặt tài chính cho các doanh nghiệp chân chính mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín và niềm tin của người tiêu dùng. Ông Tý cho biết, một thủ đoạn phổ biến của hàng giả là mua sản phẩm thật để kiểm nghiệm, sau đó sản xuất hàng giả với tem chứng nhận hợp chuẩn, hợp quy đã được cấp.

Ông Phan Minh Thông, Chủ tịch HĐQT Phúc Sinh Group, cũng chia sẻ về những thách thức mà công ty ông gặp phải khi sản xuất cà-phê nguyên chất. Mặc dù đã xuất khẩu cà-phê đến hơn 100 thị trường, Phúc Sinh gặp khó khăn trong việc tiêu thụ cà-phê nguyên chất tại thị trường trong nước do thói quen tiêu dùng đã quen với cà-phê pha trộn hương liệu.

Ông Nguyễn Thuận Đạt, Giám đốc điều hành Công ty Thời trang và mỹ phẩm Duy Anh, cũng bày tỏ lo ngại về tình trạng hàng giả trong ngành xa xỉ phẩm. Hàng giả không chỉ gây thất thu lớn cho doanh nghiệp chính hãng mà còn ảnh hưởng đến uy tín quốc gia.

Để ngăn chặn hàng giả, các doanh nghiệp cần phối hợp chặt chẽ với cơ quan chức năng và người tiêu dùng. Ông Lê Huy Anh, Phó Cục trưởng Sở hữu trí tuệ, thừa nhận rằng chống hàng giả là một cuộc chiến không cân sức và cần sự phối hợp của cả hệ thống.

Từ góc nhìn của cơ quan quản lý thị trường, ông Nguyễn Tiến Đạt, Phó Chi cục trưởng Quản lý thị trường Thành phố Hồ Chí Minh, cho rằng việc kiểm tra tại các điểm kinh doanh thường diễn ra công khai và cần sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng.

Các chuyên gia cho rằng, hầu như bất kỳ sản phẩm nào cũng có nguy cơ bị làm giả và doanh nghiệp cần thể hiện quyết tâm trong việc bảo vệ thương hiệu. Ông Nguyễn Viết Hồng, Chủ tịch HĐQT Công ty Vina CHG, đã chia sẻ về việc xây dựng hệ sinh thái bảo vệ thương hiệu với các giải pháp như tem chống giả, tem truy xuất nguồn gốc.

Về phía cơ quan chuyên môn, bà Phạm Khánh Phong Lan, Giám đốc Ban Quản lý An toàn thực phẩm Thành phố Hồ Chí Minh, cho rằng cần đơn giản hóa thủ tục hành chính trong xử phạt vi phạm và tăng cường hậu kiểm để xây dựng một hệ sinh thái thị trường lành mạnh.

Vietnamtimes đưa tin về những nỗ lực của các doanh nghiệp trong việc chống lại hàng giả, hàng nhái. Các chuyên gia và doanh nghiệp đang kêu gọi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng, doanh nghiệp và người tiêu dùng để ngăn chặn tình trạng này.