Ngành xây dựng đang đối mặt với một thách thức lớn trong việc giảm thiểu tác động môi trường và chủ động hấp thụ, lưu trữ khí carbon dioxide (CO2) từ khí quyển. Với mức tiêu thụ khoảng 32% năng lượng toàn cầu và đóng góp 34% tổng lượng phát thải toàn cầu, ngành này cần phải đẩy mạnh các biện pháp giảm phát thải để hạn chế sự nóng lên toàn cầu. Trong bối cảnh đó, vật liệu xây dựng phát thải âm, hay còn gọi là vật liệu carbon-negative, đã trở thành một giải pháp hứa hẹn giúp giảm thiểu tác động môi trường của ngành xây dựng.

Vật liệu phát thải âm được hiểu là những vật liệu có khả năng hấp thụ và lưu trữ nhiều CO2 hơn lượng phát thải trong suốt vòng đời của chúng. Xu hướng sử dụng vật liệu phát thải âm không chỉ là đổi mới công nghệ đơn thuần mà còn phản ánh áp lực từ thị trường tài chính xanh. Các báo cáo về ESG (Environmental, Social and Governance – Môi trường, Xã hội và Quản trị) ngày càng chú trọng đến phát thải embodied carbon trong vật liệu xây dựng. Bên cạnh đó, cơ chế Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM) của Liên minh Châu Âu (EU) đang tạo ra động lực cho việc giảm phát thải trong sản xuất xi măng và thép, những ngành công nghiệp chiếm tỷ lệ phát thải lớn.

Một số công nghệ vật liệu phát thải âm hiện nay đã được nghiên cứu và phát triển bao gồm công nghệ CCU Concrete (Carbon Capture and Utilization), vật liệu composite mycelium, và cát olivine. Công nghệ CCU Concrete tích hợp CO2 được thu giữ vào vật liệu tái chế trong quá trình sản xuất, giúp giảm sự phụ thuộc vào vật liệu nguyên sinh và tạo ra dấu chân carbon âm cho các dự án xây dựng bền vững. Các công nghệ này đang được tiếp tục nghiên cứu và phát triển để có thể ứng dụng rộng rãi trong thực tiễn.

Tuy nhiên, việc áp dụng rộng rãi vật liệu xây dựng phát thải âm vẫn còn đối mặt với nhiều thách thức đáng kể. Một trong những thách thức lớn nhất là chi phí cao, khiến cho các vật liệu này khó cạnh tranh với các vật liệu truyền thống. Ngoài ra, còn thiếu tiêu chuẩn và định nghĩa thống nhất toàn cầu về vật liệu phát thải âm, điều này gây khó khăn cho việc đánh giá và so sánh các sản phẩm. Để thúc đẩy sự phát triển của ngành này, các chính phủ cần thiết kế và thực hiện các chính sách khuyến khích phù hợp để hỗ trợ các doanh nghiệp trong việc chuyển đổi sang sử dụng vật liệu phát thải âm.

Cơ hội thương mại hóa vật liệu xây dựng phát thải âm đang mở ra thông qua các kênh tài chính xanh. ghi nhận sự gia tăng đáng kể trong các cải cách chính sách và quy định trên toàn thế giới, với nhiều quốc gia thiết lập các khung tài chính net-zero. Thị trường CBAM mở rộng cũng tạo động lực đầu tư vào vật liệu carbon-negative, giúp các doanh nghiệp có thể tiếp cận các nguồn tài chính mới để phát triển và áp dụng các công nghệ này.

Ở Việt Nam, đất nước đã cam kết đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 tại Hội nghị các Bên tham gia Công ước khung về biến đổi khí hậu của Liên hợp quốc lần thứ 26 (COP26). Đồng thời, Việt Nam cũng đã thiết lập các chương trình quốc gia bao gồm Chiến lược Tăng trưởng Xanh và một số kế hoạch thực hiện liên quan. Việc cập nhật Đóng góp do quốc gia tự nguyện (NDC) lần thứ 3 vào năm 2025 sẽ giúp Việt Nam tích hợp các mục tiêu giảm phát thải carbon trong ngành xây dựng vào chiến lược khí hậu quốc gia, qua đó mở ra những cơ hội mới cho việc phát triển và áp dụng vật liệu xây dựng phát thải âm tại Việt Nam.

Từ ngày 1.1.2026, toàn bộ lượng xăng trên thị trường sẽ được pha 10% ethanol, chính thức chuyển đổi sang sử dụng xăng E10 trên toàn quốc. Trước đó, TPHCM sẽ là một trong những địa phương đầu tiên thực hiện thí điểm kinh doanh xăng E10 từ ngày 1.8.2025. Thông tin này đã gây ra nhiều thắc mắc среди những người đi xe máy về việc liệu xe máy cũ của họ có thể sử dụng xăng E10 hay không?

Về khả năng tương thích của phương tiện, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Đình Thọ – Phó Viện trưởng Viện Chiến lược Chính sách Tài nguyên và Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết, các xe có động cơ sản xuất trước năm 1993 có thể không phù hợp với xăng sinh học. Tuy nhiên, những xe sản xuất sau thời điểm này về cơ bản có thể sử dụng được E5, E10.

“Xăng E5, E10 có chỉ số octan cao hơn A92, A95, giúp tăng hiệu suất đốt cháy, giảm tiêu hao nhiên liệu, đồng thời giảm đáng kể các khí độc hại như CO, CO₂, HC, SO₂; tăng lượng oxy, nâng công suất động cơ”, ông Thọ phân tích. Tuy nhiên, ông cũng lưu ý rằng xăng E10 vẫn chứa 90% xăng khoáng. Vì vậy, nó chỉ góp phần giảm phát thải, nâng hiệu suất sử dụng năng lượng, chứ chưa thể thay thế được các phương tiện sử dụng năng lượng điện trong bối cảnh chuyển dịch xanh hiện nay.

Hầu hết các xe đời mới khoảng 10 năm trở lại đây đều có hướng dẫn sử dụng được xăng E10 mà không ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng và hiệu suất của xe. Tuy vậy, tùy từng xe mà có những quy định khác nhau, vì vậy chủ xe vẫn cần nghiên cứu kỹ nội dung này trong sách hướng dẫn sử dụng. Trong đó, nếu sách hướng dẫn sử dụng không có thông tin về xăng sinh học hoặc có nhưng lại dành cho thị trường khác, người dùng nên chủ động liên lạc với cố vấn dịch vụ của đại lý chính hãng để nhận được tư vấn, cũng như những cam kết về mặt bảo hành, bảo dưỡng khi sử dụng xăng sinh học.

Hiện tại, cả nước có 6 nhà máy sản xuất ethanol nhiên liệu, nhưng chỉ 2 nhà máy tại Đồng Nai và Quảng Nam đang vận hành ổn định. Nếu cả 6 nhà máy đồng loạt tái khởi động và khai thác đúng công suất, tổng năng lực sản xuất nội địa có thể đạt hơn 500.000 m³/năm – phần nào giảm phụ thuộc vào nhập khẩu.

Công ty CP Nhiên liệu Sinh học Dầu khí Miền Trung – đơn vị thành viên của Công ty Lọc hóa dầu Bình Sơn (BSR) đang triển khai kế hoạch tái vận hành Nhà máy Ethanol Dung Quất. Theo ông Phạm Văn Vượng – Giám đốc nhà máy, lộ trình được chia làm 4 giai đoạn: chuẩn bị kỹ thuật (7-8.2025), khởi động (9.2025), vận hành thử (10.2025) và sản xuất thương mại (11.2025). Song song, hệ thống thu hồi khí CO₂ tại nhà máy cũng được nâng công suất lên 40-50 tấn/ngày nhằm tận dụng hiệu quả khí phát sinh trong quá trình sản xuất ethanol và giảm phát thải nhà kính.

Trên thực tế, từ năm 2015, BSR đã pha chế thành công xăng E5 RON92, tạo nền tảng kỹ thuật và kinh nghiệm cho quá trình chuyển đổi lên E10. Tại Việt Nam hiện có 214 kho xăng dầu. Các doanh nghiệp đầu mối lớn như Petrolimex, PVOIL, Sài Gòn Petro cùng hai nhà máy lọc dầu Bình Sơn và Nghi Sơn đều đã sẵn sàng cho việc phối trộn và phân phối xăng E10 qua hai phương thức: phối trộn tại bể chứa và phối trộn trong đường ống.

Tại TPHCM, Petrolimex sẽ thực hiện phối trộn E10 tại kho xăng Nhà Bè – nơi đã trang bị bồn lưu trữ ethanol chuyên dụng. Song song với triển khai E10, Petrolimex đang nghiên cứu giải pháp năng lượng mới như hydrogen và nhiên liệu tái tạo thế hệ tiếp theo.

Ông Trần Ngọc Năm – thành viên Hội đồng quản trị, Phó tổng giám đốc Petrolimex – cho biết, việc kinh doanh xăng E10 đòi hỏi sự chuẩn bị nghiêm túc về hạ tầng, công nghệ, bồn chứa chuyên dụng cho cồn nhiên liệu, cùng với sự phối hợp chặt chẽ từ các nhà máy lọc dầu. Vì vậy, Petrolimex đề xuất Bộ Công thương sớm có chỉ đạo cụ thể về tiến độ triển khai, để các thương nhân đầu mối chủ động đầu tư và chuyển đổi hệ thống kỹ thuật. Đồng thời, kiến nghị điều chỉnh một số tiêu chuẩn kỹ thuật trong TCVN hiện hành cho phù hợp với nguồn xăng khoáng trên thị trường quốc tế và tương thích với tiêu chuẩn kỹ thuật trong khu vực.

Hiện nay, mục tiêu giảm phát thải carbon không chỉ còn là một vấn đề môi trường, mà đã trở thành một bài toán tài chính và quản trị dài hạn đối với các doanh nghiệp. Không chỉ các ngành công nghiệp truyền thống như xi măng, sắt thép, mà du lịch và nông nghiệp cũng đang phải đối mặt với những thách thức về giảm phát thải khí nhà kính để tiến tới mục tiêu Net Zero toàn cầu.

Đặc biệt, ngành du lịch đang trải qua một quá trình chuyển đổi mạnh mẽ với xu hướng “xanh hóa” để đáp ứng nhu cầu của du khách và yêu cầu của các nền tảng đặt phòng quốc tế. Ông Trần Minh Tiến, Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Net Zero Carbon, cho biết các khách sạn, đặc biệt là khách sạn 4-5 sao, đang đối mặt với yêu cầu trung hòa carbon theo công bố của châu Âu và các hiệp hội liên quan.

Từ năm 2027, nếu các khách sạn không trở thành khách sạn xanh (Green Hotel), họ có thể bị loại khỏi danh sách của nhiều nền tảng đặt phòng như Agoda, Booking và các nền tảng du lịch lớn khác. Điều này bắt nguồn từ thực tế rằng 93% du khách hiện nay ưu tiên lựa chọn dịch vụ du lịch xanh, thân thiện với môi trường, sử dụng năng lượng tái tạo hoặc giảm thiểu chất thải nhựa.

Ông Nguyễn Huỳnh Thanh Phong, Giám đốc bộ phận bền vững tại Bureau Veritas Việt Nam, cũng cho biết rằng 76% du khách quốc tế muốn lựa chọn dịch vụ thân thiện với môi trường và 43% sẵn sàng chi trả nhiều hơn cho trải nghiệm bền vững. Các nền tảng đặt phòng lớn như Booking.com đã bắt đầu áp dụng nhãn “Travel sustainable” để giúp khách du lịch nhận biết những cơ sở lưu trú áp dụng các giải pháp thân thiện với môi trường và phát triển bền vững.

Để đạt được mục tiêu Net Zero vào năm 2050, các doanh nghiệp cần triển khai đồng bộ nhiều biện pháp, từ tiết kiệm năng lượng, quản lý rác thải đến bù đắp carbon. Đối với các khách sạn vừa và nhỏ, việc này có thể là một gánh nặng không nhỏ do hạn chế về nguồn lực và công nghệ.

Ông Trần Minh Tiến chia sẻ rằng việc chuyển đổi sang vận hành xanh mang lại nhiều lợi ích cho các khách sạn, như giảm chi phí dài hạn nhờ tiết kiệm điện, nước và tối ưu hóa quản lý tài nguyên. Ngoài ra, doanh nghiệp còn tăng sức hút với du khách khi đáp ứng xu hướng du lịch bền vững; đồng thời tăng uy tín thương hiệu và cơ hội hợp tác với đối tác quốc tế.

Không chỉ ngành du lịch, ngành nông nghiệp cũng đang phải đối mặt với thách thức giảm phát thải khí nhà kính, đặc biệt là khí metan. Mô hình trồng lúa ướt – khô xen kẽ đang được áp dụng để giảm phát thải khí metan và tăng năng suất. Ông Tiến cho biết với mô hình này, nông dân vừa tăng năng suất, vừa giảm chi phí đầu vào, và lượng khí metan phát thải cũng giảm đáng kể.

Trong bối cảnh nhu cầu giảm phát thải khí nhà kính ngày càng cấp thiết, các doanh nghiệp đang chung tay xây dựng “công viên carbon” với chiến lược hướng đến trung hòa carbon cho các doanh nghiệp đồng hành cùng mục tiêu Net Zero vào năm 2050 của Việt Nam. Công viên carbon không chỉ giúp giải quyết bài toán phát thải của từng doanh nghiệp mà còn mở ra một cộng đồng hợp tác để cùng nhau đạt được mục tiêu môi trường.

Việc giảm phát thải carbon và chuyển đổi xanh không còn là một lựa chọn, mà đã trở thành một yêu cầu bắt buộc đối với các doanh nghiệp nếu muốn tồn tại và phát triển trong tương lai.