Hãng Reuters ngày 28.1 đưa tin cảnh sát Memphis (bang Tennessee, Mỹ) vừa công bố đoạn phim 5 cảnh sát đánh chết người da màu Tyre Nichols (29 tuổi) trong vụ việc gây xôn xao dư luận.

Trước đó, 5 cảnh sát đã bị sa thải và bị truy tố về tội giết người cấp độ 2.

Theo tờ The Washington Post, Tổng thống Joe Biden đã gọi điện cho cha mẹ nạn nhân Nichols và mô tả sự suy sụp của họ sau cái chết của con trai, điều khiến ông nhớ lại về việc từng mất con trai Beau Biden vào năm 2015.

Sau khi đoạn phim được công bố, Tổng thống Biden nhấn mạnh rằng bạo lực không bao giờ được chấp nhận vì điều đó là phi pháp và gây tàn phá. “Cũng như rất nhiều người, tôi bức xúc và rất đau lòng khi xem đoạn phim kinh khủng về việc đánh đập dẫn đến cái chết của anh Tyre Nichols”, ông phát biểu.

Sự việc xảy ra vào tối 7.1 khi Nichols bị cảnh sát dừng xe do nghi ngờ lái xe cẩu thả. Cảnh sát ra thông báo cho biết sau đó Nichols đã ra khỏi xe và bỏ chạy nên các sĩ quan đuổi theo.

Sau đó, nạn nhân “than phiền về việc khó thở”. Xe cấp cứu được gọi đến đưa anh này đến bệnh viện, theo thông cáo.

Đến ngày 8.1, chưởng lý Steve Mulroy tại hạt Shelby đề nghị Cơ quan Điều tra Tennessee tiến hành điều tra về việc dùng vũ lực trong vụ việc. Cơ quan Điều tra Tennessee hôm 10.1 cho hay Nichols “đã không qua khỏi do các vết thương”.

Vào ngày 14.1, gia đình nạn nhân tổ chức lễ truy điệu với bức ảnh nạn nhân thở ống nội khí quản và khuôn mặt bị đánh đập. Một cuộc biểu tình sau đó xảy ra tại khu vực gần đồn cảnh sát.

Hai ngày sau đó, gia đình đã nhờ đến luật sư Ben Crump, người nổi tiếng đại diện cho các gia đình ở Mỹ trong những vụ việc lớn, trong đó có vụ người da màu George Floyd tử vong do bị cảnh sát dùng vũ lực. Ông Crump lập tức đề nghị đưa ra đoạn phim cảnh sát xử lý vụ việc.

Đến ngày 20.1, sở cảnh sát Memphis sa thải 5 sĩ quan liên quan và những người này bị truy tố vào ngày 26.1. Đến tối 27.1 (giờ địa phương, sáng 28.1 giờ VN), cảnh sát công bố đoạn phim liên quan vụ các sĩ quan trên bị tố dùng vũ lực khiến người da màu thiệt mạng.

Cảnh sát Mỹ bắt đầu được trang bị camera khi nào?

Ngày 9.4.2014, cảnh sát Darren Wilson ở Ferguson, Missouri, đã nổ súng về phía thanh niên da màu Michael Brown (18 tuổi) khiến nạn nhân thiệt mạng. Đến tháng 11 cùng năm, bồi thẩm đoàn quyết định không truy tố cảnh sát Wilson, dẫn đến làn sóng phẫn nộ của dư luận và biểu tình lan rộng, theo Reuters.

Dù ông Wilson rời ngành sau khi phiên tòa khép lại, lãnh đạo Sở cảnh sát Ferguson cũng phải từ chức để nhận trách nhiệm. Người dân yêu cầu phải cài camera cho cảnh sát nhằm ngăn chặn tình trạng lạm dụng quyền lực gây tổn hại cho người dân.

Tháng 12.2014, chính quyền dưới thời Tổng thống Barack Obama công bố khoản chi 263 triệu USD từ ngân sách liên bang cho việc huấn luyện và trang bị máy quay cho cảnh sát. Trong dịp này, 50.000 máy quay, trị giá 75 triệu USD, được trang bị cho các cảnh sát trên toàn nước Mỹ.

“Đó không chỉ là vấn đề của Ferguson, Missouri. Đó là vấn nạn trên toàn quốc”, Tổng thống khi ấy là ông Barack Obama nói về việc trang bị camera cài cho cảnh sát đang thi hành công vụ.

Bao nhiêu cảnh sát Mỹ được trang bị camera?

Theo dữ liệu gần đây nhất được đăng tải trên website của Viện Tư pháp Quốc gia thuộc Bộ Tư pháp Mỹ về việc trang bị máy quay cho cảnh sát, tính đến năm 2016, gần phân nửa trong số 15.328 cơ quan hành luật ở Mỹ đã mua camera. Trong số các sở cảnh sát lớn, con số này là 80%.

Nam Carolina trở thành bang đầu tiên bắt buộc toàn bộ các cơ quan hành luật trên địa bàn tiểu bang phải trang bị máy quay cho cảnh sát, cũng như thông qua các hướng dẫn và quy trình sử dụng.

Nevada yêu cầu những cảnh sát thường xuyên tiếp xúc với công chúng phải mang máy quay. Ở California, một số cảnh sát tuần tra trên đường cao tốc phải được trang bị camera. Còn luật của Connecticut yêu cầu cảnh sát tiểu bang và lực lượng cảnh sát đặc biệt, cũng như các sở cảnh sát thành phố nhận được trợ cấp từ ngân sách phải đeo máy quay khi tương tác với công chúng.

Như vậy, máy quay trở thành câu chuyện thường nhật của các lực lượng cảnh sát ở Mỹ. Tuy nhiên, trên thực tế, có bao nhiêu cảnh sát mang theo camera trong lúc làm việc?

Hóa ra câu trả lời phụ thuộc từng sở cảnh sát khác nhau.

Trong một số trường hợp, máy quay được sử dụng cho từng cuộc gọi trình báo, trong khi ở những trường hợp khác, máy quay chỉ được kích hoạt cho những tình huống cụ thể.

Liệu cảnh sát được quyền tắt máy quay?

Như được đề cập ở trên, dù nhiều sở cảnh sát Mỹ áp dụng chương trình cài máy quay, hiện vẫn chưa có quy định liên bang chung về việc sử dụng hoặc thời điểm buộc phải kích hoạt. Và các cơ quan hành pháp tự đưa ra quyết định riêng.

Chẳng hạn, Sở cảnh sát Sacramento (bang California) liệt kê 16 trường hợp bắt buộc phải mở camera, bao gồm ngừng phương tiện giao thông, chạy đuổi theo đối tượng và những sự kiện biểu tình. Tuy nhiên, quy định lại không đề cập thời điểm phải kích hoạt chức năng thu âm.

Bên cạnh đó, chính sách của Sở cảnh sát Sacramento nêu rõ cảnh sát có thể tùy ý tắt camera trong những trường hợp cụ thể.

Ví dụ, nếu một người làm chứng hoặc nạn nhân từ chối cung cấp lời chứng trước camera, hoặc việc ghi hình “có thể can thiệp khả năng điều tra”, cảnh sát có thể tắt máy quay.

Những lý do khác bao gồm lo ngại về quyền riêng tư và chứng kiến tội phạm tình dục.

Thế nhưng, cảnh sát thường không thể chỉnh sửa nội dung một khi đã ghi hình clip trong quá trình tiếp xúc. Vì vậy, một số cơ quan tìm cách trì hoãn thời điểm công bố clip. Trường hợp điển hình là vụ 5 cảnh sát đánh chết người da màu Tyre Nichols (29 tuổi) ở bang Tennessee hôm 7.1. Phía cơ quan chức năng mất đến 20 ngày trước khi công bố clip trong vụ việc.

Số vụ cảnh sát nổ súng tại Mỹ đang tăng hay giảm?

Bất chấp việc cài đặt máy quay, số vụ cảnh sát nổ súng gây chết người tiếp tục gia tăng.

Số liệu của tổ chức theo dõi tình trạng bạo lực ở cảnh sát (MPV), ít nhất 1.186 người thiệt mạng dưới họng súng cảnh sát trong năm 2022.

Tính từ đầu năm đến ngày 20.1, ít nhất 67 người chết vì cùng nguyên nhân, cao gấp 3 lần hơn nếu so với số ngày đến thời điểm đó trong năm.