Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn mới đây đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tổ chức và quản lý giáo dục cấp xã theo chính quyền hai cấp, đồng thời kêu gọi giải quyết những khó khăn đang tồn tại. Tại một tọa đàm về tổ chức và quản lý giáo dục cấp xã, Bộ trưởng Sơn cho rằng việc thực hiện đổi mới sẽ gặp phải một số khó khăn ban đầu, nhưng không nên có cái nhìn bi quan. Thay vào đó, việc tìm kiếm giải pháp để tháo gỡ khó khăn cần được thực hiện trên tinh thần tái sắp xếp hệ thống hoạt động giáo dục để vận hành tốt hơn.

Theo báo cáo của Bộ Giáo dục và Đào tạo, hiện có khoảng 50% đơn vị hành chính cấp xã không có lãnh đạo, cán bộ từng công tác trong ngành giáo dục. Điều này đã dẫn đến tình trạng thiếu cán bộ cấp xã am hiểu sâu về quản lý lĩnh vực giáo dục. Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng cho biết rằng từ khảo sát tại các địa phương và phản ánh về những bất cập, lúng túng trong việc vận hành chính quyền cấp xã về giáo dục vừa qua cho thấy nếu không có sự điều chỉnh, bổ sung kịp thời thì nguy cơ việc chỉ đạo, hướng dẫn, thẩm định hoạt động chuyên môn về giáo dục có thể trở nên bất khả thi.

Một số địa phương đã có sáng kiến thành lập các khu vực, cụm chuyên môn bao gồm nhiều xã do sở giáo dục và đào tạo trực tiếp quản lý, nhằm đảm bảo sự chỉ đạo chuyên môn thông suốt. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều khó khăn, bất cập. Một công chức giáo dục cấp xã hiện đang phải gánh khối lượng công việc quá lớn, không đủ thời gian và vật chất để thực hiện các nhiệm vụ được giao. Tại Lạng Sơn, có nơi một cán bộ phòng văn hóa – xã hội cấp xã đang phải làm công việc mà trước đây do đội ngũ gồm 8 công chức và khoảng 20 cán bộ cốt cán của phòng giáo dục và đào tạo đảm nhiệm.

Một số lãnh đạo phòng văn hóa – xã hội cấp xã cũng cho biết đang phải đảm nhiệm công việc của nhiều lĩnh vực, tình trạng cán bộ chưa có kinh nghiệm về giáo dục phải lo việc giáo dục không ít. Hà Nội hiện có 126 xã, phường, số công chức cấp xã có 347, nhưng chỉ có 212 người có bằng sư phạm. Chưa kể trong số những người có bằng sư phạm nhưng chuyên môn phụ trách trước đây chỉ tập trung ở một cấp học, giờ phải đảm nhiệm nhiều cấp học có đặc thù khác nhau.

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cho rằng hỗ trợ cán bộ giáo dục cấp xã là nhiệm vụ trọng tâm cấp bách trong thời gian tới. Bộ Giáo dục và Đào tạo đang triển khai kế hoạch kiểm tra, giám sát việc thực hiện từ nhiều kênh khác nhau. Việc lắng nghe ý kiến tại tọa đàm cũng là một kênh để nắm bắt tình hình và có chương trình hành động theo thẩm quyền của bộ.

Theo Thông tư mới của Bộ Giáo dục và Đào tạo, từ ngày 1.7.2025, UBND cấp xã sẽ đảm nhận vai trò quản lý hoạt động dạy thêm, học thêm trên địa bàn. Sự thay đổi này đánh dấu một bước chuyển quan trọng trong phân quyền và phân cấp quản lý giáo dục, khi quyền quản lý được chuyển từ cấp huyện xuống cấp xã.

Thông tư 10/2025 của Bộ Giáo dục và Đào tạo, có hiệu lực từ ngày 1.7.2025, quy định chi tiết về phân quyền và thẩm quyền quản lý giáo dục phổ thông. Theo đó, UBND cấp xã sẽ chịu trách nhiệm hướng dẫn và kiểm tra việc thực hiện các quy định về dạy thêm, học thêm. Cơ quan này cũng sẽ có nhiệm vụ xử lý hoặc kiến nghị các cơ quan có thẩm quyền xử lý những trường hợp vi phạm. Ngoài ra, UBND cấp xã còn phải giám sát việc tuân thủ quy định của pháp luật về thời gian làm việc và giờ làm thêm của các cơ sở dạy thêm, học thêm.

Cấp xã cũng sẽ tiến hành kiểm tra các điều kiện về an ninh, trật tự, an toàn, vệ sinh môi trường và phòng cháy chữa cháy tại các cơ sở tổ chức dạy thêm, học thêm ngoài nhà trường. Điều này cho thấy sự quan tâm đến môi trường học tập an toàn và chất lượng cho học sinh.

Sự thay đổi này phù hợp với mô hình tổ chức chính quyền địa phương hai cấp (tỉnh và xã), theo chủ trương bỏ cấp huyện từ cùng thời điểm. Người dân tại các xã đã cảm nhận được sự tiện lợi khi thực hiện thủ tục hành chính tại cấp xã, thay vì phải đi đến cấp huyện.

Bà Phương Thị Ngân, một người dân xã Minh Châu, chia sẻ rằng trước đây bà phải vượt sông, đi phà sang UBND huyện Ba Vì để làm thủ tục, nhưng nay đã có thể thực hiện nhanh chóng tại UBND xã. Sự thay đổi này không chỉ giúp giảm thiểu thời gian và công sức cho người dân mà còn góp phần nâng cao hiệu quả quản lý của chính quyền địa phương.

Tuy nhiên, việc giao quyền quản lý cho cấp xã cũng đặt ra yêu cầu cao đối với cán bộ công chức xã. Họ đòi hỏi sự chủ động và hiệu quả trong xử lý công việc để không làm chậm trễ tiến độ. Điều này đòi hỏi một quá trình thích nghi và nâng cao năng lực của đội ngũ cán bộ công chức tại cấp xã.