Hát Thường Rang, Bộ mẹng – Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia của dân tộc Mường, tỉnh Phú Thọ, vừa được Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch công nhận và đưa vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Đây là một trong những sinh hoạt văn hóa thuộc loại hình nghệ thuật dân gian nổi bật nhất của dân tộc Mường.

Hát Thường Rang, Bộ mẹng còn được đồng bào Mường gọi là Rằng Đang, Rằng Thường, có vai trò quan trọng trong đời sống văn hóa tinh thần và tập tục cộng đồng. Người Mường sáng tạo nên làn điệu dân ca trữ tình đặc sắc này trong quá trình sinh sống, lao động sản xuất và trong quan niệm tín ngưỡng dân gian từ hàng nghìn năm trước.

Trong tiếng Mường, Thường Đang có nghĩa là cặp đôi, Bộ mẹng chỉ sự nói chuyện mang tính trang trọng. Điểm chung của thể loại này là diễn xướng theo lối hát – nói – ngâm – ngợi, có tính tự sự và đối đáp giữa hai người. Từ sự gần gũi, mộc mạc, truyền cảm, giai điệu Thường Đang, Bộ mẹng được thể hiện bằng cả tâm hồn và tình cảm của người Mường.

Lời hát phong phú, phù hợp với sắc thái riêng của từng sự kiện, tình huống và in sâu, hòa đậm trong làng Mường, trở thành món ăn tinh thần không thể thiếu của đồng bào. Nhiều nghệ nhân đã cống hiến cả cuộc đời để giữ gìn và truyền dạy loại hình nghệ thuật này.

Nghệ nhân ưu tú Bạch Thị Đào, 70 tuổi, vẫn làm say đắm lòng người với giọng hát của mình. Bà đã thành lập Câu lạc bộ Dạy và hát dân ca, đánh chiêng Mường với 40 thành viên. Các nghệ nhân có vai trò “giữ lửa” và “truyền lửa” đam mê cho thế hệ sau.

Nhiều câu lạc bộ hát Mường đã được thành lập, các cuộc thi và giao lưu hát trong cộng đồng được tổ chức, góp phần lan tỏa giá trị truyền thống trong nhịp sống hiện đại. Nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Bùi Huy Vọng cũng đã cùng một số người tâm huyết tổ chức nhiều cuộc giao lưu, thu hút hơn 100 nghệ nhân nòng cốt hát dân ca Mường, ghi hình, thu âm và đăng trên mạng xã hội.

Tuy nhiên, trong nhịp sống hiện đại, dân ca Mường có nguy cơ mai một. Đồng bào Mường mong muốn tiếp tục có những cơ chế, chính sách hỗ trợ, khuyến khích để hát Thường Rang, Bộ mẹng – di sản văn hóa sống động, mạch nguồn nuôi dưỡng tâm hồn, tinh thần người Mường còn mãi như hơi thở và đất trời bản Mường.

Ngày 3 tháng 8 vừa qua đã đánh dấu sự kiện ra mắt đáng chú ý tại Nhà hát Nghệ thuật Đương đại Hải Phòng, khi vở nhạc kịch “Biển Mơ – Ước hẹn Kim Giao” được trình diễn, đánh dấu một phần quan trọng của Chương trình Sân khấu truyền hình năm 2025. Sự kiện này đã thu hút sự quan tâm của đông đảo người dân và các quan khách tại Nhà hát lớn của thành phố Hải Phòng.

Vở nhạc kịch “Biển Mơ” nổi lên như một tác phẩm đương đại, nơi mà âm nhạc, múa, diễn xuất và các hiệu ứng thị giác hiện đại được kết hợp một cách tinh tế. Cảm hứng cho tác phẩm này bắt nguồn từ hình tượng biển cả, biểu tượng cho khát vọng, tình yêu và sức sống mãnh liệt của con người.

Tác phẩm “Biển Mơ – Ước hẹn Kim Giao” xoay quanh câu chuyện tình yêu thủy chung giữa Kim và Giao, diễn ra dưới thời Hùng Vương thứ 6, trong bối cảnh nhân dân Văn Lang đoàn kết chống lại giặc Ân xâm lược. Câu chuyện không chỉ ca ngợi vẻ đẹp tâm hồn và tinh thần quật cường của người dân Việt Nam mà còn tôn vinh người phụ nữ Việt Nam với lòng trung thành, sự đảm đang và ca ngợi người đàn ông gan dạ, sẵn sàng hy sinh ở tuyến đầu vì dân tộc.

Bên cạnh giá trị nghệ thuật và lịch sử, vở kịch còn mang đến một thông điệp ý nghĩa bằng cách giải thích nguồn gốc tên gọi của các địa danh nổi tiếng tại vùng Cát Bà – Hải Phòng thông qua ngôn ngữ nghệ thuật. Dù lấy bối cảnh lịch sử, thông điệp về tình yêu, lòng trung nghĩa và tinh thần dân tộc trong vở diễn vẫn mang hơi thở của thời đại, gần gũi và dễ tiếp cận với khán giả ngày nay.

Đặc biệt, sự thành công của vở diễn “Biển Mơ – Ước hẹn Kim Giao” là nhờ vào sự tham gia của đội ngũ ê-kíp nghệ sĩ tên tuổi trong lĩnh vực sân khấu và âm nhạc, bao gồm NSND Hồng Phong, NSƯT Phùng Tiến Minh, NS Đinh Tiến Dũng, nhạc sĩ Lê Anh Thủy và NSND Doãn Bằng. Sự góp mặt của những nghệ sĩ gạo cội đã góp phần nâng cao chất lượng và sức hấp dẫn của vở diễn.

Chương trình “Biển Mơ – Ước hẹn Kim Giao” không chỉ là điểm đến văn hóa lý tưởng cho công chúng trong cả nước mà còn cho du khách khi đến với thành phố Hải Phòng. Thông qua vở diễn này, Nhà hát Nghệ thuật Đương đại Hải Phòng cũng kêu gọi sự hỗ trợ từ các mạnh thường quân, doanh nghiệp và tổ chức xã hội để tài trợ cho các suất diễn miễn phí dành cho nhân dân hải đảo và công nhân tại các khu công nghiệp trong thành phố.

Trước đó, vào năm 2019, thành phố Hải Phòng đã triển khai đề án Sân khấu truyền hình với ngân sách hàng chục tỉ đồng mỗi năm. Đề án này đã giúp Hải Phòng trở thành địa phương duy nhất trên cả nước giữ nguyên được các đoàn nghệ thuật chuyên nghiệp truyền thống. Việc duy trì và phát triển Đề án Sân khấu truyền hình của Hải Phòng là một mô hình điển hình của cả nước, thể hiện nỗ lực của thành phố và đội ngũ nghệ sĩ trong việc khơi dậy tình yêu của công chúng đối với nghệ thuật sân khấu.

Ngày càng có nhiều kiều bào trẻ chọn trở về Việt Nam để học tập và theo đuổi công việc mơ ước, không chỉ đơn thuần là hành trình phát triển tương lai mà còn là chuyến trở về cội nguồn, khẳng định bản sắc và gắn kết với truyền thống dân tộc. Việc lựa chọn trở về quê hương để đóng góp và phát triển đất nước đã trở thành một xu hướng mới đối với nhiều bạn trẻ người Việt sinh sống ở nước ngoài.

Trong số họ, không ít bạn trẻ chọn ngành y, con đường vốn nhiều gian nan, thử thách nhưng cũng rất cao quý. Họ tin rằng với vốn hiểu biết về văn hóa nguồn cội và lòng gắn bó với đất mẹ, bản thân có thể trở thành cầu nối nhân ái giữa các cộng đồng, đồng thời đóng góp một phần sức lực cho sự phát triển của quê hương. Việc trở thành bác sĩ không chỉ giúp họ chăm sóc sức khỏe cho người dân mà còn là cơ hội để họ thể hiện tình yêu và trách nhiệm đối với quê hương.

Hai chị em Moungkhounsin Vilatda (tên tiếng Việt là My) và Moungkhounsin Alisa (tên tiếng Việt là Linh), người Lào gốc Việt, hiện là sinh viên tại Huế, là tiêu biểu cho những kiều bào trẻ này. Gia đình My và Linh có gốc ở Hà Nội, nhưng cha mẹ các em sang Lào lập nghiệp từ hàng chục năm trước. Dù sinh ra và lớn lên ở Lào, nhưng từ bé, hai chị em đã được tiếp xúc và nuôi dưỡng trong môi trường đậm bản sắc Việt. Các em được học tiếng Việt, tham gia những hoạt động truyền thống của dân tộc như ngày Nhà giáo Việt Nam, Tết Trung thu, lễ Quốc khánh, ngày sinh Bác Hồ… Chính tình yêu với văn hóa và ngôn ngữ Việt, cùng sự động viên của gia đình, đã thôi thúc hai chị em quyết định sang Việt Nam du học sau khi tốt nghiệp THPT.

My và Linh đã nhận được học bổng của Đại sứ quán Việt Nam tại Lào và trúng tuyển vào ngành y đa khoa, Trường Đại học Y Dược Huế. Với sự hỗ trợ từ gia đình và nỗ lực của bản thân, hai chị em đã vượt qua nhiều khó khăn để theo đuổi ước mơ của mình. Việc lựa chọn ngành y và trở về Việt Nam để học tập và làm việc đã thể hiện tình yêu và sự gắn bó của các em đối với quê hương.

Cùng với My và Linh, nhiều kiều bào khác ở Campuchia cũng có cùng lý tưởng, mục tiêu tương lai như trường hợp của Vann Bora. Sinh ra và lớn lên tại thủ đô Phnom Penh, trong một gia đình Việt kiều có truyền thống lâu đời, Bora từ nhỏ đã được nuôi dạy trong môi trường đậm chất Việt. Bora đã luôn quan tâm đến đồng bào người Việt tại Campuchia, thường cùng ba mẹ phát gạo cho kiều bào khó khăn, đóng góp mỗi khi ở Việt Nam gặp thiên tai.

Bora quyết tâm theo nghề y, nối tiếp ước mơ của ba, và đã đạt số điểm cao để xin học bổng từ Hội Người Việt tại Campuchia. Sau nhiều năm nỗ lực học tập, Bora đã nộp hồ sơ và xuất sắc nằm trong nhóm 5 người được chọn. Bora chọn TP.HCM và Trường Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch là nơi viết tiếp ước mơ làm bác sĩ.

Những câu chuyện như của My, Linh, và Bora cho thấy, dù sinh ra và lớn lên ở nước ngoài, nhưng nhiều kiều bào trẻ vẫn có tình yêu sâu sắc với quê hương đất tổ và mong muốn trở về để đóng góp cho sự phát triển của đất nước. Họ đã thể hiện sự gắn bó và trách nhiệm đối với quê hương thông qua việc lựa chọn ngành y và trở về Việt Nam để học tập và làm việc.

Trong khuôn khổ các hoạt động chào mừng 80 năm Ngày Quốc khánh 2/9, từ ngày 28/8 đến ngày 5/9/2025, tại Trung tâm Hội chợ Triển lãm Việt Nam (Hà Nội), Cục Điện ảnh sẽ tổ chức triển lãm thành tựu đất nước. Sự kiện này hướng đến việc quảng bá văn hóa dân tộc và giới thiệu hành trình phát triển của điện ảnh Việt Nam, góp phần thúc đẩy sự phát triển của ngành công nghiệp điện ảnh.

Triển lãm được tổ chức trên diện tích 475m2, với thiết kế hiện đại và ứng dụng công nghệ tiên tiến, kết hợp bản sắc văn hóa dân tộc. Khu vực triển lãm được chia thành nhiều phân khu sáng tạo, bao gồm khu vực check-in 360 độ, nơi khách tham quan có thể tạo video ngắn và chia sẻ lên mạng xã hội, tạo nên hiệu ứng truyền thông mạnh mẽ.

Bên cạnh đó, khu vực trưng bày lịch sử điện ảnh sẽ giới thiệu các thiết bị huyền thoại như máy quay phim 35mm – một biểu tượng gắn liền với điện ảnh cách mạng Việt Nam. Qua đó, giúp khách tham quan hiểu rõ hơn về lịch sử hình thành và phát triển của điện ảnh Việt Nam.

Ngoài ra, triển lãm còn có khu vực phim trường số, tái hiện bối cảnh 3D chân thực từ các bộ phim nổi tiếng của Việt Nam như ‘Đào – phở và piano’, ‘Tấm Cám’, ‘Cô Ba Sài Gòn’, ‘Lật mặt…’. Khách tham quan có thể trải nghiệm nhập vai độc đáo trong các bối cảnh này.

Đặc biệt, khu vực trải nghiệm công nghệ được thiết kế để mang đến cho khách tham quan trải nghiệm sản xuất phim hiện đại, cũng như giới thiệu tiềm năng ứng dụng trong đào tạo và quảng bá thông qua ứng dụng thực tế ảo và công nghệ ghi hình chuyển động.

Trong suốt 9 ngày diễn ra triển lãm, phòng chiếu phim sẽ liên tục chiếu các tác phẩm điện ảnh tiêu biểu như ‘Mắt biếc’, ‘Maika – Cô bé đến từ hành tinh khác’, ‘Đào – phở và piano’, ‘Lật mặt 7: Một điều ước’. Những bộ phim này không chỉ có giá trị nghệ thuật cao mà còn đóng góp vào việc xây dựng thương hiệu điện ảnh Việt Nam.

Triển lãm hướng tới xây dựng thương hiệu điện ảnh Việt Nam với các bộ phim chiếm trên 50% thị phần rạp chiếu và truyền hình. Sự kiện này không chỉ tôn vinh những thành tựu của điện ảnh Việt Nam mà còn khẳng định vai trò của ngành trong công nghiệp giải trí và văn hóa.

Thông qua các trải nghiệm tương tác, triển lãm truyền tải thông điệp về bản sắc văn hóa, lịch sử cách mạng và sự phát triển của điện ảnh Việt Nam. Sự kiện này là cơ hội để công chúng tìm hiểu và trải nghiệm những thành tựu của điện ảnh Việt Nam trong thời gian qua.

Ở thủ đô Vientiane của Lào, một gia đình nhỏ vẫn âm thầm giữ gìn và truyền lại tiếng Việt qua 4 thế hệ, như một dòng chảy văn hóa không bao giờ cạn. Đó là gia đình bà Nguyễn Thị Nương, một người phụ nữ gốc Việt 97 tuổi, người đã không ngừng nỗ lực để bảo tồn tiếng mẹ đẻ và văn hóa Việt nơi xứ người.

Bà Nương sinh ra và lớn lên trong một thời kỳ đầy biến động, cùng gia đình định cư tại Lào và xây dựng cuộc sống mới. Dù xa quê hương, sống giữa một cộng đồng đa văn hóa, nhưng trong căn nhà nhỏ của bà, tiếng Việt vẫn luôn được nói và yêu thương. “Các cháu đi học thì tự nhiên biết tiếng Lào nhưng về nhà là phải nói tiếng Việt. Bố mẹ, vợ chồng, con cái, ai cũng phải nói tiếng Việt hết. Không cho nói tiếng Lào trong nhà, thế nên các cháu không đứa nào nói ngọng. Biết hết tiếng Việt!” – bà Nương chia sẻ với giọng nói chậm rãi nhưng đầy tự hào.

Không chỉ tập trung vào việc giữ gìn ngôn ngữ, gia đình bà Nương còn kiên trì bảo tồn văn hóa Việt qua những phong tục, tập quán truyền thống. Từ những bữa ăn gia đình với lời mời “Mời ông bà, mời bố mẹ…” đến những nghi lễ cổ truyền như giỗ, Tết hay cả Tết Đoan Ngọ mồng 5/5 với tục “giết sâu bọ,” mọi tập tục đều được giữ vẹn nguyên.

Ở tuổi 97, bà Nương vẫn minh mẫn và sống trong tình yêu thương của con cháu. Con cháu bà không chỉ học được tiếng Việt mà còn học cả cách sống, cách làm người theo đúng cốt cách người Việt Nam. “Tôi gìn giữ tiếng Việt vì đó là tiếng của mẹ đẻ, của quê hương, đất nước. Xa quê hương, mình càng không thể để mất” – bà nói. Sự kiên định ấy đã được truyền lại qua các thế hệ như một dòng chảy không bao giờ cạn.

Cháu ngoại của bà, chị Phạm Thu Hương, cũng chia sẻ về việc gia đình chị đã ở Lào 4 đời. Ông bà ngoại và cha mẹ chồng của chị là bạn chiến đấu với nhau từ thời chiến tranh. Các con chị đều nói và viết được tiếng Việt. “Muốn gìn giữ gốc tiếng Việt cho thế hệ trẻ, mọi người trong gia đình đều phải có quyết tâm lớn, giữ gìn truyền thống, phong tục và dành thời gian dài vun đắp” – chị Hương nói.

Anh Trần Viết Thanh Phong, con trai chị Hương và là chắt ngoại của bà Nương, cho biết anh biết nói tiếng Việt từ khi còn nhỏ. Ba mẹ anh dạy rằng mình là người Việt thì phải gìn giữ văn hóa và tiếng nói của người Việt. “Trong thời đại toàn cầu hóa, việc biết nhiều thứ tiếng là một lợi thế nhưng giữ được cái gốc mới là điều quan trọng nhất. Phải nhớ mình là người Việt và nói được tiếng Việt” – anh Phong chia sẻ.

Gia đình bà Nương không phải là trường hợp duy nhất nhưng là một trong những ví dụ điển hình tiêu biểu về việc gìn giữ tiếng Việt nơi xứ người. Trong bối cảnh hội nhập sâu rộng, văn hóa và ngôn ngữ dễ dàng bị hòa tan thì việc một gia đình có 4 thế hệ sinh sống tại Lào nhưng vẫn giữ được sự tinh anh, chuẩn mực của tiếng Việt là điều vô cùng đáng quý.

Bởi ngôn ngữ không chỉ là phương tiện giao tiếp mà còn là cầu nối tâm hồn, là nơi lưu giữ ký ức, văn hóa và cội nguồn dân tộc. Câu chuyện về gia đình bà Nguyễn Thị Nương ở Vientiane là một bản nhạc đẹp về tình yêu tiếng Việt, tình yêu văn hóa cội nguồn, và là minh chứng sống động cho sức sống mãnh liệt của văn hóa Việt, được nuôi dưỡng bằng tình yêu và ý chí qua từng thế hệ.