Trợ cấp thất nghiệp cần được thiết kế để vừa hỗ trợ người lao động, vừa duy trì động lực tìm kiếm việc làm.
Khi góp ý mức hưởng trợ cấp thất nghiệp trong Luật Việc làm (sửa đổi), nhiều đại biểu Quốc hội đề xuất tăng mức trợ cấp thất nghiệp hàng tháng lên tối thiểu 65% mức lương bình quân, và cho phép Chính phủ nâng tối đa 75% trong trường hợp khủng hoảng kinh tế, dịch bệnh quy mô lớn.
Tuy nhiên, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho rằng mức hưởng 60% hiện tại là phù hợp với thông lệ quốc tế, đồng thời đảm bảo nguyên tắc mức hưởng gắn với mức đóng và khả năng cân đối Quỹ Bảo hiểm thất nghiệp, nên đề nghị giữ nguyên.
Người lao động nộp hồ sơ hưởng trợ cấp thất nghiệp tại Trung tâm dịch vụ việc làm TP HCM
Từ góc độ chính sách quốc tế, các chuyên gia cho rằng có thể thiết kế linh hoạt hơn: tăng mạnh mức hưởng ở những tháng đầu, giảm dần về sau; đặt sàn hưởng tối thiểu cho lao động thu nhập thấp; kết hợp thúc đẩy quay lại thị trường và đảm bảo an sinh.
TS Trần Thị Kiều Trang, giảng viên Khoa Luật, Đại học Deakin (Australia), cho hay việc duy trì mức hưởng cao ngay khi mới thất nghiệp sẽ giúp người lao động ổn định tạm thời, sau đó giảm dần để tạo động lực quay lại thị trường.
Bà lấy ví dụ Malaysia chi trả 80% lương ở tháng đầu, sau đó giảm dần ở tháng thứ hai và chỉ còn 30% vào tháng thứ 5, 6. Nước này còn có khoản hỗ trợ nếu người lao động quay lại làm việc sớm, tương đương 25% phần trợ cấp còn lại.
Đồng quan điểm, ông Lưu Kim Hồng, Chủ tịch công đoàn Công ty Nidec Việt Nam, cho rằng mức trợ cấp thất nghiệp nên tăng ở những tháng đầu tiên sau đó giảm dần. Việc duy trì một mức hưởng 60% và kéo dài đến 12 tháng khiến lao động muốn hưởng hết trợ cấp và giảm động lực tìm việc làm mới.
Người lao động làm thủ tục nhận trợ cấp thất nghiệp tại Trung tâm dịch vụ việc làm TP HCM
Cùng với điều chỉnh mức hưởng, Chủ tịch công đoàn Công ty Nidec Việt Nam cho rằng cần có cơ chế giám sát để trợ cấp thất nghiệp đến tay những người thực sự cần và đang nỗ lực tìm việc.
Bên cạnh mục tiêu thúc đẩy người lao động sớm quay lại thị trường, nhiều quốc gia còn thiết kế chính sách trợ cấp theo hướng ưu tiên nhóm yếu thế, thu nhập thấp.
TS Trần Thị Kiều Trang cho rằng ngoài nguyên tắc “đóng – hưởng”, bảo hiểm thất nghiệp còn vận hành theo nguyên lý chia sẻ, tức là những người có việc làm đóng góp vào quỹ để hỗ trợ người không may mất việc.
Ông Trần Dũng Hà, Phó giám đốc Bảo hiểm xã hội khu vực XXVII, cho rằng chính sách trợ cấp thất nghiệp cần quan tâm hơn đến nhóm lao động yếu thế như người thu nhập thấp, làm công việc phổ thông và không có tích lũy tài chính.
Ông André Gama, Giám đốc Chương trình An sinh xã hội, ILO Việt Nam, cho rằng mức hưởng và thời gian nhận trợ cấp thất nghiệp cần được thiết kế thận trọng, vừa đảm bảo thu nhập ổn định cho người lao động, vừa duy trì động lực tìm kiếm việc làm.
Theo ông, yếu tố then chốt để nâng cao phúc lợi cho người thất nghiệp là tăng hiệu quả của các chính sách hỗ trợ chủ động, đặc biệt là đào tạo và giới thiệu việc làm trong thời gian nhận trợ cấp.