Đánh thuế thu nhập cá nhân không chỉ là một biện pháp để Nhà nước thu được nguồn thu ngân sách mà còn đòi hỏi sự khéo léo trong việc thiết kế, truyền thông và triển khai chính sách. Mục tiêu của chính sách thuế thu nhập cá nhân là đảm bảo công bằng và hiệu quả kinh tế, điều này đòi hỏi sự cân nhắc kỹ lưỡng trong quá trình xây dựng và thực thi chính sách. Tuy nhiên, đề xuất mới đây về giao dịch bất động sản trong Dự thảo Luật thuế Thu nhập cá nhân cho thấy dường như sự khéo léo này chưa được thể hiện đầy đủ.
Một trong những yếu tố quan trọng trong thiết kế chính sách thuế thu nhập cá nhân là thuế suất biên, tức là mức thuế được áp dụng cho phần thu nhập tăng thêm của cá nhân. Nếu thuế suất biên quá cao, điều này có thể dẫn đến giảm lợi ích của người lao động khi họ làm thêm giờ hoặc tăng thu nhập, từ đó gây ra giảm cung lao động chất lượng cao và năng suất lao động của toàn xã hội. Để minh họa, nếu một cá nhân đang nhận mức lương 50 triệu đồng mỗi tháng và có thể tăng lên 60 triệu đồng mỗi tháng nhờ làm thêm, nhưng phần thu nhập tăng thêm này bị đánh thuế 30%, thì lợi ích thực nhận của họ sẽ giảm đáng kể. Điều này không chỉ ảnh hưởng tiêu cực đến cá nhân mà còn gây thiệt hại cho nền kinh tế.
Khi đối mặt với mức thuế cao, cá nhân thường tìm cách để giảm thiểu gánh nặng thuế. Có ba cách phổ biến mà họ thường sử dụng. Thứ nhất, họ có thể chuyển đổi thu nhập thành các hình thức không chịu thuế như quà tặng, phúc lợi ngoài lương. Thứ hai, họ có thể báo cáo thu nhập thấp hơn thực tế. Và thứ ba, một số trường hợp thậm chí chuyển sang làm việc trong khu vực phi chính thức để tránh bị truy thu thuế. Những hành vi này không chỉ gây thất thu ngân sách nhà nước mà còn làm suy yếu sự công bằng và lòng tin vào hệ thống thuế.
Để đảm bảo hiệu quả kinh tế và công bằng xã hội, chính sách thuế thu nhập cá nhân cần được thiết kế sao cho thuế suất biên không quá cao, đặc biệt là ở nhóm thu nhập trung cao – là nhóm có tiềm năng tạo ra giá trị lớn cho nền kinh tế. Số bậc thuế cần đủ để phân hóa các nhóm thu nhập nhằm đảm bảo công bằng, nhưng không nên quá nhiều để tránh phức tạp trong tính toán và khai báo. Ngoài ra, khoảng cách giữa các bậc thuế cần được thiết kế hợp lý, tránh tình trạng giãn bậc quá rộng khiến nhiều người có thu nhập khác nhau rơi vào cùng một mức thuế.
Tóm lại, việc thiết kế chính sách thuế thu nhập cá nhân đòi hỏi sự cân nhắc kỹ lưỡng và “nghệ thuật đánh thuế” để đảm bảo hiệu quả kinh tế và công bằng xã hội. Nếu được xây dựng hợp lý, Luật Thuế Thu nhập cá nhân mới không chỉ giúp Nhà nước huy động nguồn thu một cách bền vững, mà còn góp phần tạo ra một môi trường lao động, đầu tư, và học tập lành mạnh, giúp nền kinh tế phát triển hiệu quả, cân bằng và có chiều sâu.
Tham khảo thêm thông tin về chính sách thuế tại Việt Nam để hiểu rõ hơn về cách thức xây dựng và thực thi chính sách thuế thu nhập cá nhân.