Hát Thường Rang, Bộ mẹng – Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia của dân tộc Mường, tỉnh Phú Thọ, vừa được Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch công nhận và đưa vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Đây là một trong những sinh hoạt văn hóa thuộc loại hình nghệ thuật dân gian nổi bật nhất của dân tộc Mường.
Hát Thường Rang, Bộ mẹng còn được đồng bào Mường gọi là Rằng Đang, Rằng Thường, có vai trò quan trọng trong đời sống văn hóa tinh thần và tập tục cộng đồng. Người Mường sáng tạo nên làn điệu dân ca trữ tình đặc sắc này trong quá trình sinh sống, lao động sản xuất và trong quan niệm tín ngưỡng dân gian từ hàng nghìn năm trước.
Trong tiếng Mường, Thường Đang có nghĩa là cặp đôi, Bộ mẹng chỉ sự nói chuyện mang tính trang trọng. Điểm chung của thể loại này là diễn xướng theo lối hát – nói – ngâm – ngợi, có tính tự sự và đối đáp giữa hai người. Từ sự gần gũi, mộc mạc, truyền cảm, giai điệu Thường Đang, Bộ mẹng được thể hiện bằng cả tâm hồn và tình cảm của người Mường.
Lời hát phong phú, phù hợp với sắc thái riêng của từng sự kiện, tình huống và in sâu, hòa đậm trong làng Mường, trở thành món ăn tinh thần không thể thiếu của đồng bào. Nhiều nghệ nhân đã cống hiến cả cuộc đời để giữ gìn và truyền dạy loại hình nghệ thuật này.
Nghệ nhân ưu tú Bạch Thị Đào, 70 tuổi, vẫn làm say đắm lòng người với giọng hát của mình. Bà đã thành lập Câu lạc bộ Dạy và hát dân ca, đánh chiêng Mường với 40 thành viên. Các nghệ nhân có vai trò “giữ lửa” và “truyền lửa” đam mê cho thế hệ sau.
Nhiều câu lạc bộ hát Mường đã được thành lập, các cuộc thi và giao lưu hát trong cộng đồng được tổ chức, góp phần lan tỏa giá trị truyền thống trong nhịp sống hiện đại. Nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Bùi Huy Vọng cũng đã cùng một số người tâm huyết tổ chức nhiều cuộc giao lưu, thu hút hơn 100 nghệ nhân nòng cốt hát dân ca Mường, ghi hình, thu âm và đăng trên mạng xã hội.
Tuy nhiên, trong nhịp sống hiện đại, dân ca Mường có nguy cơ mai một. Đồng bào Mường mong muốn tiếp tục có những cơ chế, chính sách hỗ trợ, khuyến khích để hát Thường Rang, Bộ mẹng – di sản văn hóa sống động, mạch nguồn nuôi dưỡng tâm hồn, tinh thần người Mường còn mãi như hơi thở và đất trời bản Mường.