Ngành xây dựng đang đối mặt với một thách thức lớn trong việc giảm thiểu tác động môi trường và chủ động hấp thụ, lưu trữ khí carbon dioxide (CO2) từ khí quyển. Với mức tiêu thụ khoảng 32% năng lượng toàn cầu và đóng góp 34% tổng lượng phát thải toàn cầu, ngành này cần phải đẩy mạnh các biện pháp giảm phát thải để hạn chế sự nóng lên toàn cầu. Trong bối cảnh đó, vật liệu xây dựng phát thải âm, hay còn gọi là vật liệu carbon-negative, đã trở thành một giải pháp hứa hẹn giúp giảm thiểu tác động môi trường của ngành xây dựng.
Vật liệu phát thải âm được hiểu là những vật liệu có khả năng hấp thụ và lưu trữ nhiều CO2 hơn lượng phát thải trong suốt vòng đời của chúng. Xu hướng sử dụng vật liệu phát thải âm không chỉ là đổi mới công nghệ đơn thuần mà còn phản ánh áp lực từ thị trường tài chính xanh. Các báo cáo về ESG (Environmental, Social and Governance – Môi trường, Xã hội và Quản trị) ngày càng chú trọng đến phát thải embodied carbon trong vật liệu xây dựng. Bên cạnh đó, cơ chế Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM) của Liên minh Châu Âu (EU) đang tạo ra động lực cho việc giảm phát thải trong sản xuất xi măng và thép, những ngành công nghiệp chiếm tỷ lệ phát thải lớn.
Một số công nghệ vật liệu phát thải âm hiện nay đã được nghiên cứu và phát triển bao gồm công nghệ CCU Concrete (Carbon Capture and Utilization), vật liệu composite mycelium, và cát olivine. Công nghệ CCU Concrete tích hợp CO2 được thu giữ vào vật liệu tái chế trong quá trình sản xuất, giúp giảm sự phụ thuộc vào vật liệu nguyên sinh và tạo ra dấu chân carbon âm cho các dự án xây dựng bền vững. Các công nghệ này đang được tiếp tục nghiên cứu và phát triển để có thể ứng dụng rộng rãi trong thực tiễn.
Tuy nhiên, việc áp dụng rộng rãi vật liệu xây dựng phát thải âm vẫn còn đối mặt với nhiều thách thức đáng kể. Một trong những thách thức lớn nhất là chi phí cao, khiến cho các vật liệu này khó cạnh tranh với các vật liệu truyền thống. Ngoài ra, còn thiếu tiêu chuẩn và định nghĩa thống nhất toàn cầu về vật liệu phát thải âm, điều này gây khó khăn cho việc đánh giá và so sánh các sản phẩm. Để thúc đẩy sự phát triển của ngành này, các chính phủ cần thiết kế và thực hiện các chính sách khuyến khích phù hợp để hỗ trợ các doanh nghiệp trong việc chuyển đổi sang sử dụng vật liệu phát thải âm.
Cơ hội thương mại hóa vật liệu xây dựng phát thải âm đang mở ra thông qua các kênh tài chính xanh. ghi nhận sự gia tăng đáng kể trong các cải cách chính sách và quy định trên toàn thế giới, với nhiều quốc gia thiết lập các khung tài chính net-zero. Thị trường CBAM mở rộng cũng tạo động lực đầu tư vào vật liệu carbon-negative, giúp các doanh nghiệp có thể tiếp cận các nguồn tài chính mới để phát triển và áp dụng các công nghệ này.
Ở Việt Nam, đất nước đã cam kết đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 tại Hội nghị các Bên tham gia Công ước khung về biến đổi khí hậu của Liên hợp quốc lần thứ 26 (COP26). Đồng thời, Việt Nam cũng đã thiết lập các chương trình quốc gia bao gồm Chiến lược Tăng trưởng Xanh và một số kế hoạch thực hiện liên quan. Việc cập nhật Đóng góp do quốc gia tự nguyện (NDC) lần thứ 3 vào năm 2025 sẽ giúp Việt Nam tích hợp các mục tiêu giảm phát thải carbon trong ngành xây dựng vào chiến lược khí hậu quốc gia, qua đó mở ra những cơ hội mới cho việc phát triển và áp dụng vật liệu xây dựng phát thải âm tại Việt Nam.